دشت و آبخوان کاشمر مهمترين منبع تأمين آب در منطقه و کليد توسعه پايدار آن است که سالانه حدود 134 ميليون متر مکعب برداشت آب از آن توسط 507 حلقه چاه انجام مي‌شود و ميزان کسري مخزن آن حدود 36 ميليون مترمکعب است.
درشت دانه‌ترين بخش آبخوان کاشمر در بخش شمالي و شمال‌شرقي در دشت سرفرسايشي و اپانداژ واقع شده است که نقش اسفنج گونه‌اي در جذب رواناب و هدايت آن به سمت سفره آب‌زيرزميني دارد.
در همین خصوص یک محقق آب و توسعه پايدار در گفت و گویی با بیان این‌که دشت کاشمر دارای 532 کیلومتر آبراهه است، افزود: براساس مطالعات صورت گرفته شیب سطح ایستابی در دشت کاشمر جهت شرقی ـ غربی دارد و با توجه به وضعیت توپوگرافی و شبکه آبراهه‌های دشت، بیانگر این نکته است که تغذیه آبخوان کاشمر از سمت شرق و متأثر از آبراهه‌های خروجی از ارتفاعات ناحیه شمالی دشت می‌باشد.
هادی معماریان اظهار کرد: وجود آبرفت درشت‌دانه و رودخانه‌های سیلابی و آبدار در ناحیه شمال‌شرق و دامنه‌جنوبی ارتفاعات سيدمرتضي شرایطی را فراهم کرده که کانون اصلی تغذیه آبخوان دشت کاشمر در این نقطه باشد.
این استاد دانشگاه افزود: هرچند تمرکز این ناحیه اصلی‌ترین منطقه تغذیه آبخوان است، اما متأسفانه تاکنون در طرح‌های توسعه صنعتی، کشاورزی، دامداری و مسکونی به این نکته توجه کافي نشده است.
معماریان با بیان این‌که عمده توسعه صنعتی و دامداری در حاشیه جاده کاشمر به شادمهر اتفاق افتاده است، بیان کرد: شهرک صنعتی کاشمر و طرح توسعه آن نيز در همین منطقه قرار دارد و تاکنون چندین واحد مرغداری بزرگ صنعتی نيز آن احداث شده است.
وی خاطر نشان کرد: با روند افزایشی ایجاد واحدهای صنعتی و دامداری می‌توان گفت از بین رفتن بستر نفوذپذیر در این منطقه و تبدیل آن به سطوح عایق نفوذناپذیر به‌واسطه ساختمان‌سازی و جاده‌کشی، مسلماً بر میزان تغذیه آبخوان تأثیر خواهد گذاشت.
معماریان خاطر نشان کرد: متأسفانه در جانمایی شهرک صنعتی کاشمر که تنها از مزیت راه دسترسی برخوردار بوده، به وضعیت عمومی آبخوان و اراضی آبرفتی تغذیه‌کننده آن در اين ناحيه توجهی نشده است.
معماریان اظهار کرد: در ناحیه جنوبی دشت در محدوده پایین‌دست روستای فدافن و عارف‌آباد اراضی بایر غیرقابل استفاده در کشاورزی وجود دارد که قابلیت توسعه صنعتی و دامداری‌های مدرن را دارد.
وی همچنین گفت: متاسفانه امسال برای جانمایی نهضت ملی مسکن نیز سایت 32 هکتاری در حاشیه بلوار دانشگاه پیام‌نور در نظر گرفته شده که یکی از مهمترین کانون‌های تغذیه آبخوان کاشمر بوده و در پایین دست کال عسگیر و کال گرگ قرار دارد.
این استاد دانشگاه بیان کرد: تمرکز ساخت و سازها بر روی این رسوبات موجب تغییر در گروه هیدرولوژیک و کاهش نفوذپذیری و افزایش ضریب رواناب خواهد شد.
وی گفت: به علت عدم وجود زیرساخت‌های جمع‌آوری فاضلاب و تصفیه آن، فاضلاب خروجی از این تأسیسات از طریق چاه‌های جذبی مستقیما وارد آبخوان باکیفیت کاشمر شده و مسلماً در آینده نزدیک سلامت آب شرب شهر را تهدید خواهد کرد.
معماریان با بیان این‌که این مناطق آبخوان زنده و باکیفیت کاشمر را تشکیل داده که عمده آب شرب منطقه را نیز تأمین می‌کنند؛ اعلام کرد: اگر دولت می‌خواهد پروژه‌های بزرگ ساختمانی و تأسیساتی اجرا کند باید به سمت جنوب برود که با توجه به برداشت‌های بی‌رویه از آبخوان و فرونشست زمین تبدیل به آبخوان نیمه‌جان و یا مرده شده است.
این محقق آب و توسعه پايدار با انتقاد از این‌که در روزهای اخیر خبرهایی مبنی بر تملک زمین‌های پلاک نصرت‌آباد به منظور احداث نهضت ملی مسکن به گوش می‌رسد، اظهار کرد: این جانمایی دقيقاً پايين دست سازه‌هاي کنترل سيلاب و تغذيه مصنوعي دشت کاشمر، نزديکترين فاصله به گسل درونه و نفوذپذيرترين منطقه دشت، و بخشی از پلاک بر روی بستر مسیل شمالی (دره گرگ و کال عسگیر) کاشمر قرار دارد.
معماریان گفت: بدون شک ساخت و ساز و دستکاری بستر رودخانه در پایین‌دست سازه‌های مکانیکی آبخیزداری، موجب افزایش اختلاف پتانسیل جریان و افزایش گرادیان هیدرولیکی در بستر رودخانه شده و خطر تخریب سازه‌های هیدرولیکی را در بالادست افزایش می‌دهد و این یک مسأله جدی است.
مصاحبه از محمد جواد افتخاری
