از انتقاد، توهم توطئه نداشته باشیم
به قلم علیرضا افتخاری
آورده‌اند در روزگار قدیم و در سرزمینی که پادشاهی حکیم و عادل حکومت می‌کرد شبانگاه شخصی عریضه‌ای بر دیوار قصر سلطان نصب کرد که در آن کوتاهی‌ها و نواقص کارهای حکومت را برشمرده بود، مسئولان قصر پس از آگاهی از این موضوع نشستی بر پا داشتند تا این گستاخی را بررسی کنند و سرانجام نیز آن عریضه و آگهی را به سلطان نشان دادند و چنین گفتند؛ «ما باید بی‌درنگ این شخص گستاخ را دستگیر و اعدام کنیم.» اما سلطان آنچه را در آن عریضه و آگهی دیواری نوشته شده بود به‌دقت بررسی کرد، سپس در میان شگفتی حاضران آن آگهی را با احترام بالای سر خود نگه داشت و گفت: هیچ‌کس تاکنون چنین اندرزی به من نداده است. من این عریضه را در میان گنج‌های خانوادگی خود نگهداری خواهم کرد. سپس هریک از موضوعات و نقایصی را که نام‌برده شده بود به‌دقت بررسی کرد و بر آن شد تا بر آن پایه به اصلاح امور بپردازد.
این داستان را از این‌رو واگویه نمودم تا مگر بتوانم برخلاف تصور و پندار عده‌ای که از انتقاد کردن دیگران، ابراز نارضایتی می‌کنند، بگویم راه درست را برگزینیم و وقتی در جایگاهی قرار گرفتیم ظرفیتی در خود ایجاد که هر انتقادی را سازنده بدانیم و از آن بهره بگیریم زیرا به قول مولای متقیان حضرت على(ع): «آلة الرئاسة، سعة الصدر» در این‌صورت به‌جای متهم ساختن منتقدان و استفاده از مکانیزم‌های ناسالم دفاعی و بستن دریچه‌های اطلاعاتی بر روی خویش، می‌توانیم هر لحظه و هرجا از هر نوع انتقادی بهترین بهره را ببریم و به بهانه ناسازنده بودن انتقاد، از پذیرش آن طفره نرویم.
این در حالی است که به این نتیجه می‌رسیم که انتقاد سازنده یعنی انتقادی که مسئولین نرنجند، و یا ضعفی متوجه آنان نگردد و به عبارت دیگر انتقاد نکردن و به تعریف و تمجید بسنده کردن! زیرا از نظر برخی آقایان انتقادی سازنده است که خوشایندشان باشد و به تعبیر دیگر او را زیر سئوال نبرد. حریم او را نشکند و شخصیت‌اش را متزلزل نکند و همه این‌ها را طبیعتاً او تشخیص می‌دهد؛ نه منتقد. به نظر این آقایان انتقاد سازنده به معنای سکوت و انتقاد نکردن است و جایگزین دیگری ندارد، حال آن‌که انتقاد در جهت رفع کاستی‌ها و مشکلات و اصلاح امور است و ممکن است گاهی انتقادات تند باشد، اما بی‌شک منتقدان دلسوز برای کارآمدتر شدن نظام و کارشناسی شدن تصمیم‌گیری‌های مدیران اجرایی تلاش می‌کنند. هرچند برخی جریانات سیاسی درصدد هستند تا در پشت واژهای مختلف، نقد عملکرد مدیران ضعیف و تصمیم‌گیری‌های غیرکارشناسی را تعطیل نمایند.
به نظر نگارنده چیزی که موردنظر منتقدان دلسوز داخلی است این‌که چرا برخی مسئولان در تصمیم‌گیری‌های خود روش‌های غیرعلمی و غیرکارشناسی استفاده می‌کنند که نتیجه چنین تصمیم‌گیری‌هایی ایجاد مشکل برای مردم و بروز چالش در مسیر توسعه است که به‌یقین اگر این اشکالات برطرف شود و با نگاه علمی و کارشناسی و باخرد جمعی تصمیم‌گیری شود و حُبّ و بغض‌ها کنار گذاشته شود، قطعاً بسیاری از مشکلات برطرف می‌گردد. در واقع نقد تند افراد درون نظام، دلسوزی و شدت علاقه آنان به نظام و کارآمدتر شدن آن را نشان می‌دهد. لذا بسیاری از انتقادات طرح شده از سوی اصلاح‌طلبان و یا اصولگرایان به‌حق است و باید با خردمندی بهترین بهره را از انتقادات مطروحه گرفت تا در میان این ذهنیت غلط که منتقد توطئه‌گر بوده و نیت شیطانی داشته سقوط نکنیم. از این‌رو به‌جای آن‌که با مانع ایجاد کردن برای انتقاد، امکان سقوط خود را افزایش دهیم، باید فضا را برای نقد یکدیگر فراهم آوریم.
در حقیقت این نقدها نیست که مایه تضعیف فرد یا نظام را فراهم می‌آورد بلکه ضعف عملکردهاست که مشکل ایجاد می‌کند. لذا به نظر می‌رسد باید ظرفیت و آستانه تحمل خود را بالا ببریم و از طریق پذیرش انتقادها خود را واکسینه سازیم و فراموش نکنیم یکی از اساسی‌ترین عوامل ضامن انقلاب و پیشگیری از انحراف آن انتقادپذیری و استقبال از نظرات مختلف و بهادادن به اندیشه‌هاست، زیرا انقلاب اسلامی مبتنی بر مردم‌سالاری دینی نه‌تنها با انتقاد و ارزیابی دیگران تضعیف نمی‌شود، بلکه تثبیت و تحکیم می‌گردد و آنچه انقلاب را تضعیف می‌کند، به وجود آمدن فضایی است که افراد در آن نتوانند به‌راحتی افکار انتقادی و اصلاحی خود را عرضه کنند.
