کشت گیاهان دارویی راه‌حل مناسبی برای مبارزه با بی‌آبی و نجات دشت ممنوعه بحرانی کاشمر است. با این وجود علی‏رغم اینکه مدام کارشناسان بخش کشاورزی کشت گیاهان دارویی را به دلیل کم آب طلب بودن مهم‌ترین راه برای برون‌رفت از مشکل کم‌آبی، حفظ تولید و کمک به تداوم فعالیت‌های کشاورزی در منطقه دانستند ولی کشاورزان به دلیل اقتصادی نبودن، رغبتی به کشت این نوع گیاهان در منطقه ندارند. از سویی این بی‌رغبتی‌ها موجب شده در دو شهرستان کاشمر و کوهسرخ، کشت گیاهان دارویی از حدود 200 هکتار بیشتر فراتر نرود.

برات‏ الله دُربهشتی، یکی کشاورزان روستای کوشه‏نما در شهرستان کوهسرخ که دو هکتار زمین زیرکشت گل‏محمدی دارد؛ گفت: با توجه به این‌که درآمد باغات بیشتر است، کشاورز رغبتی برای رفتن به سمت کشت گیاهان دارویی ندارد.

وی افزود: به دلیل این‌که کشت اکثر گیاهان دارویی هزینه بالایی دارد و از سویی برای این‌که به سوددهی برسد باید دو تا سه سالی صبر کرد در این شرایط اقتصادی در توان کشاورز نیست که این هزینه‌ها را متقبل شود.

دُربهشتی با اشاره به این‌که جهادکشاورزی از کشاورزانی که اقدام به کشت گیاهان دارویی کرده‌اند، حمایت نمی‌کند؛ اظهار داشت: برای رفتن به سمت کشت گیاهان دارویی نیازمند تسهیلات کم‌بهره هستیم.

گیاهان دارویی فقط اسمی پرطمطراق

گیاهان دارویی فقط اسم پرطمطراقی دارد و همه دوست دارند در این عرصه حضور داشته باشند و طی این سال‌ها تبی در کشور به وجود آمده، بدون آن‌که آموزش‌های لازم را فراگرفته باشند.

مدیر گروه گیاهان دارویی جهاددانشگاهی کاشمر با بیان مطلب فوق گفت: اگر کشاورزان رغبتی به کشت گیاهان دارویی ندارند به دلیل عدم آگاهی و نداشتن دانش فنی در این حوزه است، از سویی هنوز الگوهای کشت ارائه نشده که کشاورز به‌خوبی مزایای این محصول را لمس کند، همچنین بازارهای گیاهان دارویی گنگ و نامفهوم است.

جلال قدوسی اظهار کرد: کشاورزان اگر انگور و زعفران کشت کنند، می‌دانند در کجا و چه کسانی محصول‏شان را می‌خرند و یا تاجر زعفران به آن‌ها مراجعه می‌کنند ولی برای گیاهان دارویی این‌گونه نیست، چون بازار گنگ است و نمی‌داند کشاورز محصول خود را به چه کسی و یا کدام شرکت باید بدهد و مهم‌تر این‌که به چه قیمتی بفروشد و این موجب بی‌رغبتی آن‌ها است.

وی عنوان کرد: نه‌تنها عملکرد گیاهان دارویی در واحد سطح پائین است بلکه از بذرهای خوب منتفع نمی‌شویم و از سویی کود و خاک خوب و همچنین ماشین‌آلات مورد نیاز را نداریم.

مدیر گروه گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی کاشمر اظهار کرد: علیرغم این‌که گیاه دارویی مریم‌گلی در ایران کیلویی80 هزار تومان تولید می‌شود اما همین گیاه در اتحادیه اروپا کیلویی 60 هزار تومان است و این موجب شده صادرکننده نتواند رقابت کند.

تغییر نگاه کشاورز به‌سختی

مدیرعامل تعاونی گیاهان دارویی با بیان این‌که کشاورزان به‌صورت سنتی کار می‌کنند و به این راحتی نمی‌شود رویه و نگاه آنها را تغییر داد، گفت: ابتدا کشاورز باید مطمئن باشد محصولی که می‌خواهد کشت کند با قیمت خوبی خریداری می‌شود در غیر این‌صورت هر کاری انجام دهیم کشاورز به سمت توسعه کشت گیاهان دارویی نخواهد رفت.

علیرضا ریحان‌زاده افزود: برخی کشاورزان ریسک‌پذیر نیستند و هرچه بگوییم در یک دوره چه سود خوبی از کشت گیاهان دارویی عایدتان می‌شود باز هم قبول نمی‌کنند به همین خاطر ابتدا باید کشاورزان ریسک‌پذیر پیشگام شوند تا سایرین نتایج کشت این نوع گیاهان را ببینند.

وی گفت: برای ایجاد انگیزه برای کشت گیاهان دارویی باید تسهیلات ارزان‌قیمت در اختیار کشاورزان قرار گیرد و خرید تضمینی از آنان باید باقیمت روز انجام شود.

هنوز  پیشرفتی نداشتیم

اکنون در دو شهرستان کاشمر و کوهسرخ حدود 200 هکتار کشت گیاهان دارویی داریم که بیشتر آن مربوط به زیره سبز است و باقی از جمله تلخون، رزماری و … در حد بسیار کمی وجود دارد.

در همین خصوص معاون فنی جهادکشاورزی کاشمر گفت: اگرچه از گذشته شروع به فرهنگ‌سازی برای کشت گیاهان دارویی نموده‌ایم ولی هنوز  پیشرفتی نداشتیم.

احمدرضا محمودی افزود: گیاهان دارویی هنوز به لحاظ اقتصادی قابل‌رقابت با سایر گیاهانی که در شهرستان کاشمر وجود دارد؛ نیستند به‌طوری‌که مزرعه گل‌رنگ منطقه حتی هزینه کارگری خود را نمی‌تواند تأمین کند.

وی تصریح کرد: اکثر گیاهان دارویی هزینه بالایی دارند و نمی‌توانند با باغات رقابت کنند به همین دلیل علیرغم تضمین خرید، اما پیشرفت چندانی در توسعه کشت گیاهان دارویی نداشته‌ایم.

محمودی بیان کرد: سود اصلی گیاهان دارویی در دست واسطه‌ها است و حذف واسطه‌ها می‌تواند کمک بزرگی به ترویج و توسعه سطح زیر کشت گیاهان دارویی در منطقه بکند.

نوسان قیمت بالاست

مجری طرح تولید گیاهان دارویی جهادکشاورزی خراسان‌رضوی هم گفت: هرچند کشت گیاهان دارویی از چند سال قبل شروع ‌شده ولی به دلیل اتکا به نفت دیر به فکر ارزش این محصول افتادیم.

یوسف گازران با بیان این‌که اکنون برای هر منطقه با توجه به اقلیم آن در حال تهیه الگوی کشت هستیم، افزود: هرچند گیاهان دارویی در مناطق کم آب با اقلیم‌های متفاوت قابل‌کشت و توسعه هستند ولی مدیریت در هر کاری شرط اول است، گیاهان دارویی از نظر اقتصادی و ارزی قابل‌مقایسه با دیگر محصولات نیستند.

وی اظهار کرد: اگرچه واسطه را نمی‌شود حذف نمود ولی باید تعداد آن‌ها را کم کرد، یک شرکت بزرگ نمی‌تواند کیلویی خریداری کند به همین خاطر تاکنون در خراسان‌رضوی 13 شرکت تعاونی تولید گیاهان دارویی تشکیل شده است.

گازران مطرح کرد: چون کشت گیاهان دارویی از چند سال قبل آغاز شده هنوز کاشت و برداشت آن به‌صورت مکانیزه انجام نمی‌شود البته اگر دستگاهی هم بخواهد اختراع شود باید صرفه اقتصادی داشته باشد که متأسفانه اکثراً به دلیل خرده‌مالک مکانیزاسیون صرفه ندارد.

وی تصریح کرد: بدون شک تا وقتی برخی گیاهان را با دست جمع کنیم نمی‌توانیم با دیگر کشورها رقابت کنیم اما برخی گیاهان مانند انغوزه و زعفران هستند که به هر قیمتی هم تولید کنیم دنیا خواهان آن است.

ره‌آورد

هرچند زمینه رویش و توسعه کشت انواع گیاهان دارویی در منطقه فراهم است و در صورت توجه به آن و توسعه کشت این‌گونه گیاهان، می‌توان برای اشتغال، تولید و صادرات بیشتر بسترسازی کرد اما رغبت کم کشاورزان برای کشت گیاهان دارویی از جمله مشکلاتی است که برای گسترش کشت این گیاهان با آن مواجه هستیم.

می‌طلبد بسته‌های متفاوت آموزشی را برای گروه‌های آموزشی اعم از کشاورزان کم‌سواد و حتی تحصیل‌کرده‌های رشته‌های کشاورزی که به‌رغم اینکه مدارک عالیه دارند نمی‌توانند روی زمین کار کنند، ارائه کنیم.