بحران‌های اقلیمی، به‌ویژه در سال‌های اخیر، به یکی از معضلات جدی برای کشاورزی نقاط مختلف تبدیل شده است؛ در این میان، منطقه ترشیز به‌عنوان یکی از مراکز اصلی تولید محصولات زراعی و باغی در استان با چالش‌های خاص خود روبه‌رو است. این منطقه با تنوع آب و هوایی و خاک‌های حاصلخیز، به‌عنوان یکی از قطب‌های کشاورزی شناخته می‌شود، اما این ویژگی‌ها در برابر تغییرات ناگهانی اقلیمی و حوادث جوی، آسیب‌پذیر است.
در اوایل فروردین‌ماه سال جاری، موجی از سرما و بارش تگرگ در این منطقه خسارت‌های قابل‌توجهی به باغات و مزارع وارد کرد؛ سرمازدگی شدید به جوانه‌ها و میوه‌های تازه آسیب زد و در برخی از مناطق، تا ۷۰ درصد از محصولات آسیب دیدند. این وضعیت نه‌تنها به کشاورزان خسارت مالی سنگینی وارد کرد، بلکه پیامدهای اقتصادی و اجتماعی وسیع‌تری نیز به همراه داشت.
کشاورزان ترشیز، که به‌عنوان تأمین‌کنندگان اصلی موادغذایی و منابع درآمدی برای خانواده‌های خود شناخته می‌شوند، با کاهش درآمد و افزایش هزینه‌های تولید مواجه هستند؛ این بحران می‌تواند به بیکاری و ناامیدی در میان آن‌ها منجر شود و فشار بیشتری بر روی جوامع روستایی وارد کند. از سوی دیگر، ناکارآمدی نظام بیمه کشاورزی در این منطقه نیز به این مشکلات دامن می‌زند. در حالی‌که بیمه باید به‌عنوان یک ابزار حمایتی عمل کند، بسیاری از کشاورزان به دلایل مختلف از جمله عدم آگاهی و مشکلات مالی، از این خدمات بهره‌مند نمی‌شوند. این وضعیت نه‌تنها بر توانایی کشاورزان در جبران خسارت‌های ناشی از حوادث جوی تأثیر می‌گذارد، بلکه به افزایش نارضایتی اجتماعی و بحران‌های اقتصادی در مناطق آسیب‌دیده منجر می‌شود.
علاوه بر این، تأثیرات اجتماعی و اقتصادی بحران‌های اقلیمی فراتر از مرزهای کشاورزی است. به‌ویژه در منطقه ترشیز، کشاورزان که به‌عنوان ستون فقرات اقتصاد محلی شناخته می‌شوند، به دلیل عدم‌حمایت کافی و فقدان منابع مالی، به ورطه ناامیدی و فقر کشیده می‌شوند. این وضعیت به افزایش مهاجرت از روستاها به شهرها و بروز مشکلات اجتماعی دیگر منجر شده که امنیت اجتماعی و اقتصادی منطقه را تهدید می‌کند.
محمود شبان مدیر جهادکشاورزی شهرستان خلیل‌آباد در همین خصوص اعلام کرد که در پی سرمازدگی شدید در تاریخ‌های ۷ و ۸ فروردین‌ماه، خسارت‌های قابل‌توجهی به باغات انگور و انار این شهرستان وارد شده است.
وی افزود: برآوردها نشان می‌دهد که ۵۳۷۰ هکتار از باغات انگور، بین۳۰ تا ۸۰ درصد خسارت دیده‌اند؛ این خسارت‌ها به‌ویژه در روستاهای علی‌آباد برکال، کاهه و قهندیز محسوس‌تر بوده و برآورد کلی خسارت به ۶۱۱ میلیارد تومان رسیده است.
علاوه بر این، بارش تگرگ در پنجم و ششم فروردین‌ماه نیز خسارتی معادل ۱۰۱ میلیارد تومان به بخش کشاورزی این وارد کرده و مجموع خسارت‌ها را به ۷۱۲ میلیارد تومان رسانده است. با توجه به وسعت ۱۲۰۰ کیلومتر مربع شهرستان و سطح زیر کشت ۱۷ هزار و ۵۰۰ هکتاری محصولات کشاورزی، این خسارت‌ها به‌شدت نگران‌کننده است و می‌تواند پیامدهای جدی برای تولید محصولات در سال‌های آینده داشته باشد.
در شهرستان کوهسرخ هم حجت صفرنژاد، مدیر جهادکشاورزی از خسارت ۱۴۶ میلیارد تومانی به بخش باغبانی خبر داد؛ این خسارت‌ها به‌ویژه بر باغات بادام، گردو، زردآلو، هلو، گوجه‌سبز و آلو تأثیر گذاشته و موجب نگرانی کشاورزان شده است. برآوردهای اولیه نشان می‌دهد که حدود ۸۰ درصد باغات بادام و زردآلو، ۵۰ درصد باغات گردو و ۳۰ تا ۴۰ درصد باغات آلو، هلو و گوجه‌سبز دچار خسارت شده‌اند.
این شهرستان با داشتن بیش از ۲۳۰۰۰ هکتار سطح زیر کشت، یکی از مراکز تولید محصولات باغی در استان به شمار می‌رود و این خسارت‌ها می‌تواند به بیکاری و فقر در میان کشاورزان منجر شود.
افزایش فقر در بین کشاورزان، به‌ویژه در مناطق آسیب‌دیده، می‌تواند به بروز مشکلات و افزایش بحران‌های اجتماعی منجر شود. از سوی دیگر، این مشکلات تأثیرات منفی بر امنیت غذایی کشور نیز خواهد داشت. لذا، نیاز به برنامه‌ریزی و اقدامات مؤثر برای حمایت از کشاورزان و بهبود وضعیت اقتصادی آن‌ها بیش از پیش احساس می‌شود.
مهدی مسروری مدیر جهادکشاورزی شهرستان بردسکن هم از خسارت ۱۶۵ میلیارد تومانی به کشاورزی این شهرستان خبر داد و گفت: بارش شدید باران و تگرگ در روزهای اخیر، خسارت‌های زیادی به محصولات باغی از جمله انگور، انار، گردو و میوه‌های سردرختی وارد کرده است به‌طوری‌که بر اساس بررسی‌های انجام شده، میزان خسارت وارده در سطح ۷۶۰ هکتار از باغات مشخص شده و محصولات بین ۳۰ تا ۱۰۰ درصد خسارت دیده‌اند.
کشاورزان کاشمر هم از سرما و تگرگ در امان نبودند به‌طوری‌که مدیر جهادکشاورزی این شهرستان اعلام کرد خسارت‌های وارده به کشاورزان این شهرستان به بیش از ۸ هزار و ۸۰ میلیارد ریال رسیده است.
این خسارت عمدتاً به باغات انگور مربوط می‌شود، جایی که سرمای ناگهانی و کاهش دما به جوانه‌های تازه روییده آسیب‌زده است؛ برآوردها در این شهرستان نشان می‌دهد که خسارت به محصول انگور در برخی مناطق بین ۳۰ تا ۴۰ درصد بوده و در مناطق مرتفع، دمای هوا به زیر صفر درجه رسیده که خسارت‌های جدی‌تری را به همراه داشته است.
با وجود خسارت‌های سنگین، یکی از مشکلات اساسی در این بحران، ناکارآمدی سیستم بیمه کشاورزی است. بیمه کشاورزی باید به‌عنوان یک ابزار حمایتی برای کشاورزان در برابر حوادث غیرمترقبه عمل کند. اما در شرایط کنونی، بسیاری از کشاورزان به دلیل عدم آگاهی از شرایط بیمه و همچنین مشکلات مالی، از این خدمات بهره‌مند نیستند.
مدیر جهادکشاورزی شهرستان بردسکن در همین خصوص به اهمیت بیمه محصولات کشاورزی اشاره کرده و خواستار توجه جدی کشاورزان به بیمه محصولات خود شده است؛ این نگرانی در حالی مطرح می‌شود که کشاورزان به دلیل نبود حمایت‌های کافی و عدم توانایی در تأمین هزینه‌های بیمه، از این خدمات صرف‌نظر می‌کنند.
بنابراین، بحران سرما و تگرگ در منطقه ترشیز تنها یک حادثه‌جوی نیست، بلکه یک چالش عمیق و چندبعدی است که نیاز به توجه و اقدام فوری دارد. این بحران زنگ خطری برای سیاست‌گذاران، کشاورزان و تمامی ذینفعان حوزه کشاورزی است تا به فکر راهکارهای پایدار و مؤثر برای مدیریت خطرات ناشی از تغییرات اقلیمی باشند. تنها با اتخاذ تدابیر مناسب و همکاری میان نهادهای دولتی، تشکل‌های کشاورزی و خود کشاورزان می‌توان به بهبود وضعیت کشاورزان و افزایش تاب‌آوری آن‌ها در برابر تغییرات اقلیمی امیدوار بود.
برای مقابله با بحران‌های ناشی از سرما و تگرگ و بهبود وضعیت کشاورزی در منطقه ترشیز، نیاز به اجرای راهکارهای مؤثری وجود دارد که تقویت نظام بیمه کشاورزی، توسعه زیرساخت‌های کشاورزی، آموزش و مشاوره، ایجاد تشکل‌های کشاورزی و حمایت‌های مالی و اعتباری از آن جمله هستند.
