بازی با جان مردم برای تحقق یک وعده!

بازی با جان مردم برای تحقق یک وعده!

جای خالی آینده‌نگری در اجرای نهضت ملی مسکن کاشمر

در حالی دولت سیزدهم شعار تأمین چهار میلیون واحد مسکن را داد که بسیاری از کارشناسان صنعت ساختمان، ساخت این تعداد را تقریباً غیرممکن می‌دانستند اما در مدت یک سال اخیر، دولتمردان تحقق این شعار را به‌عنوان یکی از افتخارات دولت سیزدهم تلقی کرده و گویا به هر قیمتی تلاش دارند آن را به سرانجام برسانند.

اگرچه موضوع ساخت‌وساز و تأمین مسکن، همواره دولت‌ها را به میدان آورده تا در خصوص تأمین آن اقدام کنند اما این مهم نه‌تنها مختص یک وزارتخانه خاص نیست، بلکه به‌طور تخصصی تمام دولت و حاکمیت را درگیر می‌کند. اما نکته جالب‌توجه این‏که موضوع تأمین مسکن، امری اجتماعی محسوب می‌شود و باید اتفاق بیفتد، اما قبل از شروع باید پیوست‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیستی‏محیطی و… انجام شود، ولی در کشور ما بی‌توجهی به نظر کارشناسان در بخش‌های مختلف موجب شده تا شاهد پروژه‌هایی در حوزه مسکن، مانند مسکن مهر دولت اسبق باشیم که علی‏رغم صرف هزاران میلیارد تومان اعتبار هنوز تعدادی از آن‌ها دستِ‏کم در کاشمر به اتمام نرسند، و البته سود چنین طرحی به جیب عده‌ای خاص، نه نیازمندان واقعی مسکن بود.

این بار نیز در دولت سیزدهم متأسفانه شاهد چنین اتفاقی هستیم، در کاشمر قصه نهضت ملی مسکن، تراژدی غمناکی است زیرا فعالان زیست‌محیطی و حتی برخی کارشناسان در فرمانداری، مخالفان اصلی جانمایی آن بوده و هستند ولی مسئولان استانی اصرار بر شروع این پروژه بر روی یکی از آبخوان‌های مهم این شهر که تأمین‌کننده بخش قابل‌توجهی از آب شرب مردم است؛ دارند.

لزوم توقف ساخت‌وساز بر روی کانون‌های تغذیه آبخوان کاشمر

اگرچه توسعه پايدار به معناي تلفيق اهداف اقتصادي، اجتماعي و زیست‌محیطی براي حداكثرسازي رفاه انسان فعلي بدون آسيب به توانايي نسل‌های آتي براي برآوردن نيازهاي‏شان است و توسعه شهري و صنعتي بدون در نظر گرفتن مباني محيط زيستي پايدار و ماندگار نخواهد بود اما در پروژه نهضت ملی مسکن توجهی به مسائل زیست‌محیطی نمی‌شود.

در همین خصوص یک کارشناس حوزه آب‌وخاک، با انتقاد شدید از جانمایی نهضت ملی مسکن، از مسئولان خواست؛ از ساخت‌وساز بر روی کانون‌های تغذیه آبخوان کاشمر دست بردارند.

هادی معماریان افزود: دشت و آبخوان کاشمر، مهم‌ترین منبع تأمين آب در منطقه و کليد توسعه پايدار آن است که سالانه حدود 134 ميليون مترمکعب برداشت آب از آن توسط 507 حلقه چاه انجام می‌شود و ميزان کسري مخزن آن حدود 36 ميليون مترمکعب است.

وی اظهار کرد: با توجه به این‏که درشت‌دانه‌ترین بخش آبخوان کاشمر در بخش شمالي و شمال شرقي در دشت سر فرسايشي و سرآپانداژ واقع شده و نقش اسفنج گونه‌ای در جذب رواناب و هدايت آن به سمت سفره آب زيرزميني دارد، می‌طلبد؛ از اجرای پروژه بزرگ نهضت ملی مسکن و هرگونه اقدام دیگری نظیر آن در این منطقه دست برداشت و یا آن را به حداقل رساند.

این محقق آب و توسعه پایدار گفت: اگر دولت می‌خواهد پروژه‌های بزرگ ساختمانی و تأسیساتی در شهرستان اجرا کند باید به سمت جنوب منطقه برود که با توجه به برداشت‌های بی‌رویه از آبخوان و فرونشست زمین تبدیل به آبخوان نیمه‌جان و یا مرده شده است.

وی تأکید کرد: حفظ پایداری کمی و کیفی آبخوان در دشت کاشمر، نيازمند حفظ پایداری تغذیه و بستر نفوذ در اين مناطق درشت‌دانه و نفوذپذير است.

این استاد دانشگاه با بیان این‏که دشت کاشمر دارای 532 کیلومتر آبراهه است که رودخانه‌های ششطراز، کالشور، قوژد، خوشاب، چنارسوخته، عسگیر، تنگل سنگ نو و تنگل راست از مهم‌ترین آن‌ها است، خاطرنشان کرد: بر اساس مطالعات انجام‌شده شیب سطح ایستابی در دشت کاشمر جهت شرقی ـ غربی دارد.

وی عنوان کرد: بر اساس وضعیت توپوگرافی و شبکه آبراهه‌های دشت، تغذیه آبخوان کاشمر از سمت شرق و متأثر از آبراهه‌های خروجی از ارتفاعات ناحیه شمالی دشت است.

این محقق آب و توسعه پايدار گفت: متأسفانه جانمایی سایت 32 هکتاری مسکن ملی که در حاشیه بلوار دانشگاه پیام نور در نظر گرفته شده یکی از مهم‌ترین کانون‌های تغذیه آبخوان کاشمر بوده و در پایین‌دست کال عسگیر و کال گرگ قرار دارد که رسوبات آبرفتی درشت‌دانه آن‌ها طی میلیون‌ها سال به‌صورت مخروط افکنه ‏هایی لایه اصلی آبخوان کاشمر را شکل داده است.

وی افزود: در انتهای مخروط، دشت سرپوشیده با رسوبات ریزدانه قرار گرفته که نفوذپذیری کمتری داشته و اراضی کشاورزی روی آن قرار دارد.

معماریان خاطرنشان کرد: رسوبات آبرفتی کواترنر که لایه‌بندی اصلی آبخوان کاشمر در این بخش نفوذپذیر را تشکیل می‌دهند بالاترین میزان نفوذ و هدایت هیدرولیکی را دارا هستند.

وی تأکید کرد: تمرکز ساخت‌وسازها بر روی این رسوبات، موجب کاهش نفوذپذیری و افزایش ضریب رواناب خواهد شد و به علت عدم وجود زیرساخت‌های جمع‌آوری فاضلاب و تصفیه آن، فاضلاب خروجی از این تأسیسات از طریق چاه‌های جذبی مستقیماً وارد آبخوان باکیفیت کاشمر شده و مسلماً در آینده نزدیک، سلامت آب شرب شهر را تهدید می‌کند.

این کارشناس حوزه آب‌وخاک گفت: این مناطق، آبخوان زنده و باکیفیت کاشمر را تشکیل می‌دهند که عمده آب شرب منطقه را نیز تأمین می‌کنند، لذا اگر به توسعه با عينک پايداري نگاه می‌کنیم، نبايد به کانون‌های تغذيه آبخوان کاشمر در مناطق شمالي و شمال شرقي دشت تجاوز کنيم.

آلودگی آب شرب شهر به نیترات در آینده‌ای نزدیک

بی‌گمان شتاب‌زدگی و بی‌توجهی به کار کارشناسی عمیق همواره مردم و نظام را دچار آسیب می‌کند از این‌رو به‌منظور کاهش آسیب‌ها ضرورت نقش آینده‌نگری در مهار کردن و مدیریت بحران‌ها در آینده ضروری است و چه‌بسا برنامه‌ریزی راهبردی و آینده‌اندیشی ما را برای رویارویی با آینده قوی‌تر می‌کند. لذا ضروری است که برای دستیابی به توسعه پایدار و تلاشی برای پیشرفت، قدری به فکر آینده و آیندگان باشیم. چیزی که در موضوع جانمایی پروژه نهضت ملی مسکن به آن توجه نشده است؛ جالب آن‌که نسبت به جانمایی فعلی این پروژه فقط فعالان محیط‌زیست و کارشناسان حوزه آب‌وخاک در خیل مخالفان قرار ندارند، بلکه مسئولان آب و فاضلاب هم انتقادهای شدیدی به موضوع وارد کرده‌اند.

معاون بهره‌برداری و توسعه شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی گفت: تهدیداتی که با اجرای پروژه نهضت ملی مسکن در مکانی که کلنگ آن به زمین زده‌شده را در کمیته امور زیربنایی و کمیسیون ماده 5 اعلام نموده‌ایم اما متأسفانه طبق نظر ما تصمیم‌گیری نمی‌شود و ما فقط یک رأی داریم.

مهدی جهان‌طلب افزود: با اجرای این پروژه سه هزار واحدی در مکان فعلی ضمن کم شدن سرعت نفوذ آب، طی 10 تا 15 سال آینده، باید منتظر آلودگی آب شرب کاشمر به نیترات و مواد شیمیایی بود.

وی افزود: نگرانی ما از این بابت است که در پائین‌دست محل جانمایی پروژه نهضت ملی مسکن، چاه‌های آب شرب قرار دارد و از این پروژه تحت تأثیر می‌پذیرد.

معاون بهره‌برداری و توسعه شرکت آب و فاضلاب خراسان‌رضوی تأکید کرد: در صورت اجرای پروژه نهضت ملی مسکن در مکان جانمایی شده ضرورت دارد، هم‌زمان سیستم فاضلاب هم اجرا شود.

وی گفت: اجرای فاضلاب نهضت ملی مسکن 50 تا 60 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد که در تأمین آن با توجه به تجربه‌ای که در زمینه اجرای پروژه فاضلاب شهر کاشمر داریم، با مشکلات جدی مواجهیم.

جهان‌طلب با بیان این‏که بارها نگرانی‌های خود را از جانمایی پروژه نهضت ملی مسکن کاشمر اعلام نموده‌ایم، افزود: با توجه به این‏که در قسمت شرق بلوار سیدمرتضی چاه‌های آب شرب کاشمر قرار دارند مکان فعلی این پروژه تهدیدی برای آب شرب چاه‌های پائین‌دست محسوب می‌شود.

وی همچنین خاطرنشان کرد: مکان پروژه نهضت ملی مسکن، در نزدیکی دومین گسل بزرگ کشور ـ درونه ـ قرار دارد که تمامی این تهدیدها در کمیته زیربنایی استان مطرح شده است.

وی عنوان کرد: با توجه به استعداد کاشمر در زمینه افزایش جمعیت، به متولیان پیشنهاد داده‌ایم در داخل شهر به دنبال زمین باشند.

وی با تأکید بر ضروری رعایت موضوعات زیست‌محیطی در اجرای نهضت ملی مسکن گفت: در وضعیت فعلی به این موضوع اصلاً توجهی نمی‌شود، کاشمر بهترین کیفیت آب را در استان دارد و نباید با اجرای این نوع پروژه، کیفیت آب آن را به خطر بیندازیم.

در شرایطی که دست‌اندرکاران پروژه نهضت ملی مسکن بی‌توجه به مشکلات، فقط درصدد انجام آن به هر قیمتی هستند، قبل از اجرای پروژه، با پرهیز از شتاب‌زدگی و با انجام کار کارشناسی عمیق به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که چند سال بعد، از غیرکارشناسی بودن جانمایی و اجرای پروژه، زبان به انتقاد نگشاید.

الان فقط کلنگی به زمین‌خورده و هیچ اتفاق دیگری نیفتاده است، به گواه کارشناسان در داخل شهر کلنی‌های خالی بسیاری وجود دارد، و با توجه به این‌که بزرگ‌ترین مالک زمین‌های کاشمر، اداره اوقاف و امور خیریه است و این مجموعه تافته جدا بافته‌ای از حاکمیت نیست، می‌تواند با تأمین زمین موردنیاز از وقوع فاجعه‌ای در آینده جلوگیری کند. چه‌بسا اگر در ذهن مسئولان، ارزشی برای حفظ سلامت مردم و جلوگیری از مرگ آبخوان و آلوده شدن آب شرب وجود دارد، ضروری است، پروژه نهضت ملی مسکن در بالادست چاه‌های شهر کاشمر متوقف شود، امید آن‌که این پروژه با آینده‌نگری اجرا شود و صرفاً مسئولان به فکر اجرای آن با هر قیمتی نباشند؛ در غیر این صورت، خیلی زودتر از آنچه فکرش را بکنیم، عواقب آن گریبان گیر مردم می‌شود.