سوره “حمد”؛ مشکل گشای گرفتاری‌ها

صدای خاوران-اهدنا الصراط‌المستقیم: ما را به راه راست هدایت فرما. پس از اظهار تسلیم در برابر خداوند و وصول به مرحله عبودیت و استمداد از ذات پاک او، نخستین تقاضای بنده این است که او را به راه راست، راه پاکی و نیکی، راه عدل و داد و راه ایمان و عمل صالح هدایت فرماید تا خدایی که همه نعمت‌ها را به او ارزانی داشته نعمت هدایت را نیز بر آن بیفزاید، گرچه ممکن است هر آن این نعمت به خاطر عواملی از انسان سلب گردد و از صراط مستقیم منحرف و گمراه شود. پس باید هر شبانه‌روز لااقل ده‌بار از خدای خود بخواهد که لغزش و انحرافی برای او پیش نیاید. صراط‌الذین انعمت علیهم غیرالمغضوب علیهم والضالین: راه آنها که نعمت دادی آن ها که برای‌شان غضب کردی و نه گمراهان. در حقیقت چون ما آشنایی کامل به راه و رسم هدایت نداریم خدا به ما دستور می‌دهد که در این آیه طریق و خط پیامبران و نیکوکاران و آنها که مشمول نعمت و الطاف او شده‌اند را بخواهیم و به ما هشدار می‌دهد که در برابر شما همیشه دو خط انحرافی قرار دارد. خط مغضوب علیهم و خط ضالین. قرآن افرادی مثل فرعون، قارون، نمرود، ابولهب و اقوامی مثل عاد و ثمود و بنی‌اسرائیل را مغضوب معرفی می‌کند. تولّی و تبرّی در این قسمت از نماز مشهود است. آنچه از خدا به ما می‌رسد نعمت است و غضب را خودمان به وجود می‌آوریم. ابراز تنفر از مغضوبان ریشه سر سپردگی به حکومت آنها را در دل انسان می‌خشکاند.