قابلیت‌های فیلم مستند در بازنمایی شاخص‌های شهر ایرانی اسلامی
علی مشهدی
کارشناس ارشد تهیه‌کنندگی تلویزیون از دانشگاه صداوسیما
مستندساز اجتماعی شهری
نویسنده مقالات سینمایی و مدیریت شهری
یکی از سوژه‌های موردعلاقه مستندسازان سینمای اجتماعی شهری نگاه به مسائل زندگی شهری و مسئله شهرنشینی است. با توجه به اهمیت و گسترش زندگی شهری، ضرورت اصلاح الگوی سبک زندگی در حوزه شهرنشینی با معیارهای سبک زندگی اسلامی ایرانی بر کسی پوشیده نیست.
از طرفی شهروندان، سرمايه‌‌هاي ارزشمند یک شهر به‌حساب مي‌آيند و هرگونه تحول در تغییر سبك زندگي شهري جز با همراهی شهروندان یک شهر امکان‌پذیر نیست و در صورت اصلاح شهرنشینی، ساير شئون سبك زندگي رو به بهبود خواهد رفت.
فیلم مستند به‌عنوان آینه‌ای که وضع موجود را انعکاس می‌دهد و چشم‌اندازی که وضع مطلوب را نوید می‌دهد در دو گستره کلان وظایف “مدیریت شهری” و “مسئولیت‌های شهروندی”؛ با بیان شاخصه‌هایی، تحقق شهر ایرانی اسلامی را به منصه ظهور می‌رساند. بررسی این شاخصه‌ها قطعاً در قالب یک مقاله و یک کتاب نمی‌گنجد اما به‌عنوان پیش درآمد به برخی نکات به‌صورت مختصر اشاره می‌گردد.
گستره اول وظایف مدیریت شهری است که در این بخش مهم‌ترین موضوع اصلاح فرهنگ مدیریت شهری است که در این مجال سه سرفصل مهم آن ارائه می‌شود:
الف ـ توانمندسازی نظام مدیریت شهری با ایجاد اعتماد و ارتقاء روابط بین شهروندان و مجموعه مدیریت شهری
ب ـ برنامه‌ریزی مدیریت شهری در جهت ایجاد هماهنگی میان دستگاه‌های تصمیم‌گیرنده در سه حوزه خدمات شهری، برنامه‌های فرهنگی و فعالیت‌های اجتماعی با هدف استفاده از تمام ظرفیت‌های موجود در شهر
ج ـ اصلاح زیرساخت‌های اقتصادی، رفع محرومیت‌های ناشی از حاشیه‌نشینی، اختلاف طبقاتی، تجمل‌گرایی، و عدم توسعه شهر بر اساس هویت تاریخی و فرهنگ ایرانی اسلامی.
گستره دوم مسئولیت‌های شهروندی است که فراهم نمودن مقدمات اجرایی آن بر عهده تمامی نهادهای مدیریتی که مرتبط با شهرنشینی می‌باشد؛ خواهد بود. در این بخش نیز به مهم‌ترین مسئله، در حد اختصار اشاره می‌شود.
توجه به این نکته كه بخشي از مسائل و معضلات شهري؛ نتيجه بي‌توجهي برخی از شهروندان به شهر محل سكونت و سبک شهرنشيني است و طرح این سؤال در فیلم مستند که هرکدام از شهروندان چه مسئوليتي در ارتقاي زندگي شهري عهد‌ه‌دارند و تا چه ميزان توانسته‌اند به‌عنوان يك شهروند در رسیدن به شهر الگوی ایرانی اسلامی نقش‌آفرين باشند؟ و سؤالاتی از این قبیل که بايد در ناخودآگاه شهروندان مطرح شود، مهم‌ترین موضوع گستره دوم می‌باشد.
مهم‌ترین راهکار این بخش تغيير بینش، نگرش و کنش شهروندان می‌باشد. که یکی از راه‌های دستیابی به این مهم، آموزش‌های هدفمند شهروندی است.
امروزه يکي از کارآمدترين سازوکارهای مديريت شهري براي رسيدن به مناسبات اجتماعي مطلوب، کاهش هزینه‌های وارده بر شهرها و برنامه‌ریزی براي ارتقاي فرهنگ شهرنشيني آموزش‌های شهروندی؛ در بين شهروندان است. آموزش و توانمندي سازي شهروندان براي ارتقاي دانش، تقويت مهارت‌ها، کسب عادت‌های صحيح زندگي اجتماعي و بروز رفتارهاي مطلوب شهروندي به‌ویژه در بهره‌گیری مناسب از امکانات شهري از جمله ضرورت‌های مديريت شهري در توسعه فرهنگ شهرنشيني اسلامی ایرانی قلمداد می‌شود و فیلم مستند در تحقق این اهداف نقش به سزایی را ایفا می‌کند.
از مطالبی که عنوان شد چنين مي‌توان نتيجه گرفت كه اولاً شهر الگوی ایرانی اسلامی معطوف به اصول و مباني؛ و نوعي نگرش خاص به شهر و شهرنشینی می‌باشد که به برخی از مصادیق آن اشاره شد. و ثانیاً راهکارهایی که مستندساز به شهروندان و مدیریت شهری انعکاس می‌دهد راهی برای برون‌رفت از مشکلات موجود برای رسیدن به وضع مطلوب خواهد بود.و این مهم میسر نخواهد شد مگر با همکاری شهرنشینان و تمامی نهادهای مدیریتی مرتبط با شهرنشینی.
* برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد حجت‌الاسلام علی مشهدی
با عنوان راهکارهای انعکاس سبک زندگی در حوزه شهرنشینی اسلامی
توسط فیلم مستند اجتماعی شهری
