خانواده نهادی است که بر پایه ازدواج مرد و زن شکل می‌گیرد و با تولید مثل توسعه می‌یابد، این نهاد اساس زندگی، شخصیت انسان و مهم‌ترین عامل تکامل جامعه بشر است، اسلام برای تکامل انسان نسبت به تأسیس و تحکیم خانواده و پیشگیری از فروپاشی آن دستورهای مهمی ارائه کرده است.
خانواده مهم‌ترین بخش زندگی هر فرد است و از گذشته‌های نه‌چندان دور از دوام و انسجام بیشتری برخوردار بود ولی هرچه جلوتر می‌رویم؛ متأسفانه دوام و انسجام و پیوند خانوادگی عمرش کوتاه‌تر می‌شود و کمتر خانواده‌ای است که گرفتار بحران‌های اجتماعی امروز نباشد.
بعضی خانواده‌ها تمایلی برای فرزندآوری ندارند، بعضی‌ها نمی‌توانند صاحب فرزند شوند و عده‌ای هم گرفتار پدیده طلاق شده‌اند. پسر یا دخترشان به‌واسطه طلاق به خانه پدری برگشته و خانواده‌هایی که نوه‌های حاصل از طلاق را سرپرستی می‌کنند. خانواده‌هایی که فرزند پسر یا دخترشان در سنین30 یا40 سالگی هنوز ازدواج نکرده‌اند؛ خانواده‌هایی که فرزندشان در زندگی گرفتار اختلاف و قهر و غیره است. پدر و مادرهایی که برای رفع مشکل زندگی فرزندشان به دعانویسی و رمالی متوسل می‌شوند و عده‌ای گرفتار پدیده چندهمسری هستند و اختلافات ناشی از آن؛ لذا امروز کمتر خانواده‌ای است که با این مشکلات دست‌وپنجه نرم نکند، اگرچه بسیاری از این مشکلات حاصل نگرش و تفکر و توقعات اشتباه ماست که شیرینی زندگی مشترک را در کام ما تلخ کرده است.
لازمه تشکیل یک خانواده خوب ازدواج است؛ امروز ولی متأسفانه ازدواج یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های جوانان و خانوادههایشان شده است. بسیاری از جوانان دوست دارند با شخصی که دوستش دارند هرچه زودتر ازدواج کرده و تشکیل زندگی دهند، ولی بسیاری از موانع این آرزو را برای آنها دست‌نیافتنی کرده است.
موانع و مشکلات ازدواج جوانان به‌قدری زیاد است که جوان را بر سر دو راهی قرار می‌دهد، و باید قید ازدواج را زده و آن را به تعویق بیاندازد، از این‌رو جوانان بعد از تلاش‌های طولانی و مرارت‌های زیاد یا به‌سختی به نتیجه می‌رسند، یا به‌طور کلی قید ازدواج را می‌زنند.
در بروز این مشکلات نمی‌توان یک نفر و یا یک‌نهاد را مقصر دانست بلکه عوامل فرهنگی و اجتماعی بسیاری دست‌به‌دست هم می‌دهند تا این سنت الهی و حسنه در مسیر سخت و دور از دسترس قرار گیرد.
چشم و هم‌چشمی‌های کورکورانه، رقابت‌های بی‌حاصل و عدم شناخت و آگاهی بعضی از والدین از مسائل روز جامعه و بعضی سنت‌ها و رسوم غلط قبیله‌ای و منطقه‌ای و بسیاری از عوامل دیگر، باعث بحران در زندگی شده که به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم.
* برخی از موانع ازدواج جوانان
استرس و نگرانی درباره آینده، عدم آمادگی برای برعهده گرفتن مسئولیت و عدم بلوغ جسمی و فکری و اجتماعی از مهم‌ترین موانعی است که بر سر راه ازدواج جوانان است.
توقعات بالا و غیرواقعی در زندگی، چشم و هم‌چشمی و تقلید کورکورانه و توجه به تجملات و مخارج زائد جشن عروسی که هیچ دخلی در سعادت زندگی ندارد، تهیه اسباب و لوازم و جهیزیه لوکس با مارک خاص، لوازمی که شاید یک‌بار هم در زندگی به کار نیاید، جهیزیه سنگین، درخواست مهریه‌های نجومی، امروز خود به معضلی تبدیل شده و طولانی شدن دوران تحصیل و دست یافتن به مدارک بالا و بالاتر و بیکاری و یا نداشتن ثبات شغلی، انجام ندادن خدمت سربازی، وجود ملاک‌های سخت‌گیرانه خانواده در انتخاب عروس و یا داماد با خصوصیات خاص و کم‌نظیر مانند زیبایی، تحصیلات عالیه، خانواده پولدار و ثروتمند و داشتن شغل مناسب و پردرآمد و از خانواده مشهور و پرآوازه، ویژگی‌هایی است که ازدواج خیلی‌ها را به تأخیر انداخته این‌ها همه گوشه‌ای از عوامل عدم تشکیل خانواده سالم است که هریک از این‌ها نیاز به توضیح و تفسیر دارد.
مشکلات مالی و اقتصادی یکی از رایج‌ترین موانع ازدواج پسران است، می‌توان گفت؛ هزینه‌هایی که ازدواج بر دوش دختر و پسر می‌گذارد یکی از دلایل عمده امتناع جوانان از امر ازدواج است. هزینه‌های سنگینی مثل مسکن، جهیزیه، مایحتاج زندگی، هزینه جشن عروسی و… موانعی هستند که توسط خود ما به وجود آمده‌اند، گاهی این مسائل آن‌قدر اهمیت می‌یابند که می‌توانند قوی‌ترین پیوندها را بدون در نظر گرفتن عمق رابطه بشکند، ولی یادمان باشد جوانان در این مرحله از زندگی تازه به ثبات شغلی رسیده‌اند، بنابراین نباید انتظار داشت وضعیت مالی زوجین خیلی خوب باشد، می‌شود با کوشش بیشتر و صرفه‌جویی هزینه‌های زائد و غیرضروری را کنار بگذاریم و آینده را تأمین کرده و با توکل به خدا و تلاش و کوشش از او مدد بجوییم.
وظیفه زن و مرد ای حکیم دانی چیست؟
یکی است کشتی و آن دیگری است کشتیبان
چو ناخداست خردمند و کشتی‌اش محکم
دگر چه باک زامواج ورطه طوفان
بروز حادثه اندر یم حوادث دهر
امید سعی عمل‌هاست هم از این هم از آن
همیشه دختر امروز مادر فرداست
ز مادر است میّسر بزرگی پسران (پروین اعتصامی)
