شاید تاکنون این سؤال برای بسیاری از کاشمری‌ها پیش آمده باشد که بر چه اساس از کاشمر به‌عنوان شهر وقفی در خراسان‌رضوی نام برده می‌شود و یا این‌که چه کسانی زمین‌های این شهر را وقف کرده‌اند، یا اصلاً مالکان اصلی این زمین‌ها چه کسانی بوده‌اند؟
بسیاری هم گله‌مندند که اغلب مواقع هر ملکی خرید و فروش و یا مغازه‌ای اجاره می‌شود؛ وقفی است و کار را کمی برایشان سخت‌تر می‌کند، این وضعیت ما را بدان داشت تا به واکاوی بیشتر این موضوع بپردازیم.
رئیس اداره اوقاف و امورخیریه کاشمر در همین خصوص گفت: هر جایی از این شهر که قدم بگذاریم نشانه‌ای از وقف دیده می‌شود که این نشان از تدین مردم کاشمر در بحث موقوفات بوده است.
سیداحمد حسینی با بیان این‌که اسناد وقف‌هایی که در گذشته انجام شده وجود دارد، افزود: شهرستان کاشمر دو پلاک بزرگ شامل سسفد و سلطانیه دارد که مهم‌ترین وقف‌ها را شامل می‌شود.
وی با اشاره به این‌که اداره اوقاف و امور خیریه بر اساس موقوفاتی که در گذشته انجام شده در قنات مزرعه سسفد یک‌سوم و در قنات مزرعه سلطانیه به میزان تقریباً یک‌دوم مالکیت دارد، اظهار کرد: سرچشمه قنات اراضی سسفد از حد مرز بین اراضی رزق‌آباد شروع می‌شود.
حسینی بیان کرد: اراضی سسفد هم‌مرز با قنات سلطانیه از خیابان فاطمیه، دادگستری، بهبودی غربی، ضلع جنوب پارک بانوان به سمت چاه‌های مغان امتداد داشته و پس از عبور از ضلع غرب امامزاده سیدمحمد و کارخانه خوراک دام به سمت فاز 5 مسکن مهر و تا حدفاصل جنگل سیدمرتضی و در ادامه دانشگاه‌های آزاد، پیام‌نور و جهاددانشگاهی پیش رفته تا به مظهر قنات می‌رسد.
وی با بیان این‌که اکنون80 هکتار در ضلع شرق بلوارسجاد از موقوفه علی‌الكاسفی وقف است، افزود: حدود ۵۰ درصد شهر کاشمر مشمول اراضی سسفد و یک‌سوم آن موقوفه ابن علی الکاسفی است.
حسینی با اشاره به این‌که یک‌سوم از آب کوه سسفد که از کال سیدمرتضی شروع می‌شود، جزء مالکیت موقوفه کاسفی است؛ تصریح کرد: یک‌سوم از مجموع سه هزار و500 هکتار اراضی سسفد و اراضی ملی وقف است.
وی ادامه داد: تنها موقوفه اراضی سسفد مربوط به موقوفه مظفرالدین سلطان ابن علی‌الکاسفی است که در سال1332هجری قمری یعنی 113 سال قبل انجام شده و برابر وقف‌نامه موجود یک‌سوم از قنات و مزرعه سسفد به انضمام آبکوه آن وقف شده است.
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه کاشمر خاطرنشان کرد: نیت موقوفه عین وقف‌نامه به این شرح است، (بر مزار فایض‌الانوار حضرت امامزاده بزرگوار قدوه اولاد سیدالمختار و افتخارالعتره‌الطاهره سراج‌المله‌الباهره سلطان‌الجن‌والانس سلطان سیدحمزه‌الرضا علیه‌التحیه والثنا و هوالابن الامام الحلیم) که اکنون متولی آن اداره اوقاف و امور خیریه است.
وی در خصوص اراضی سلطانیه که هم‌مرز با اراضی سسفد است، افزود: اراضی سلطانیه شامل اراضی دشت مغان، خیابان مدرس، حیدری، باقری، نیازمند، ترابی، بلوار شاهد، امام موسی‌صدر و بخشی از خیابان 17 شهریور تا بیمارستان مدرس و… است.
حسینی ادامه داد: در پلاک سلطانیه 37.5 دانگ از 80 دانگ موقوفه است که 13موقوفه شامل سلیمانخانی، مصطفوی، ملامحمد واعظ، نوراله قاهری، یحیی طبیب، جلالی نوری، نورجهان، ملأیحیی، جهانداری، حاجمحمد شاهمرادی، حاجیه خانم و محمد و مریم شاهمرادی و عبدالعلی‌خان عرب جزء این موقوفات می‌باشد.
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه کاشمر از موقوفه سلیمان خانی به‌عنوان بزرگ‌ترین موقوفه در اراضی سلطانیه یاد کرد که 19 دانگ از 80 دانگ جزء سهام این موقوفه است.
وی با بیان این‌که شش‌دانگ پلاک فیض‌آباد 3034 اصلی که 400 هکتار می‌شود نیز وقف است و محدوده پلاک از جنوب بیمارستان مدرس شروع و تا روستای عشرت‌آباد ادامه دارد؛ گفت: این اراضی از موقوفه مصطفی قلی‌خان و بخشی از نیت آن وقف بر مسجد جامع است.
حسینی با اشاره به این‌که علاوه بر آنچه گفته شد؛ برخی مغازه‌های شهر کاشمر، قسمت اعظم دور میدان مرکزی، کاروانسرای امین‌التجار و… وقف است، بیان کرد: بسیاری از منازل مسکونی، مغازه‌ها و مدارس خیابان قائم هم وقف می‌باشد.
وی در پاسخ به این سؤال که اراضی سسفد را چگونه مشخص کرده‌اند، توضیح داد: با توجه به این‌که برابر وقف‌نامه بیش از 130 سال قبل اراضی سسفد مشخص بوده که وقف شده لیکن در سال1311در دفاتر پلاک‌کوبی اداره ثبت‌اسناد، این اراضی تثبیت و در سال 1313 هم تحدید حدود قانونی و نقشه‌برداری شده است.
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه کاشمر، آقایان فرمان، زوار، شجاعی، مهربان، نساجیان و تعدادی دیگر را از جمله مالکین عمده اراضی سسفد اعلام کرد؛ افزود: خاندان این افراد از همان زمان بوده‌اند و به نسل‌های بعد به ارث رسیده است.
وی با بیان این‌که مدار کلی اراضی سسفد 144 سهم است که سهم موقوفه 48 سهم معادل یک‌سوم می‌شود؛ اعلام کرد: در بسیاری از اراضی بین مالکین و موقوفه در خصوص اراضی تقسیم‌نامه‌هایی نوشته شده و پلاک‌های فرعی همچون ضلع غرب خیابان جمهوری که کل بلوار جمهوری و امام‌رضا، موقوفه و بلوک کمال‌الملک، دهخدا، شهاب‌ترشیزی و ظهوری را شامل می‌شود در سهم مالکیت مالکین قرار گرفته است.
حسینی تصریح کرد: برخی اعتقادشان بر این است که اداره اوقاف در اراضی بیش از مالکیتش تصرف دارد، درصورتی‌که این موضوع کاملاً اشتباه بوده است.
وی افزود: متأسفانه در برخی پلاک‌ها حق موقوفات تضییع شده به‌طوری‌که سند داریم اما زمین در تصرف متصرفین است و هیچ رابطه استیجاری با موقوفه ندارند، همچون اراضی منطقه حسین‌آباد به مساحت 16 هکتار، یا منطقه شمال میدان معلم شامل فرهنگسرای شهرداری حدفاصل تا سیل بند امیرکبیر پلاک مشاعی به میزان 19 هکتار بوده ولی تصرفات موقوفه به میزان مالکیتش نیست، ولی اداره اوقاف پیگیر وصول حقوق موقوفه است.
