منطقه ترشیز با 184 روستا و 7 شهر پتانسیل‌های زیادی در حوزه کتاب‌خوانی دارد اما این پتانسیل‌ها به‌خصوص در روستاها مغفول مانده به‌طوری‌که تعداد کتابخانه‌های روستایی در شهرستان‌های کاشمر، بردسکن، خلیل‌آباد و کوهسرخ به شمار انگشتان یکدست هم نمی‌رسد.
درحالی‌که بر اساس مصوبه اداره کتابخانه‌ها، روستاهای بالای 1500 نفر جمعیت می‌توانند به کتابخانه تجهیز شوند، اما به دلیل مشکلات اقتصادی و کمبود اعتبار مانع از ایجاد و احداث کتابخانه‌های عمومی در روستاهای بالای هزار و ۵۰۰ نفر جمعیت شده است.
به‌رغم اینکه روستاهایی با جمعیت بین 1000 تا 1500 نفر جمعیت، توسط کتابخانه‌های سیّار باید پوشش داده شوند اما در این چهار شهرستان فقط کاشمر از کتابخانه سیار برخوردار است که تنها 5 روستا را پوشش می‌دهد و به 20 روستای دیگر این منطقه خدماتی ارائه نمی‌شود.
در این میان بردسکن که حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی دارای مشکلات و کمبودهای فراوانی است. به‌طوری‌که رئیس اداره کتابخانه‌های عمومی این شهرستان اعلام کرد: به‌رغم وجود 108 روستا در این شهرستان، حتی یک کتابخانه روستایی نداریم.
مهدی زارعی با بیان اینکه در حال حاضر تنها 4 کتابخانه نهادی در شهرستان 75 هزار نفری بردسکن فعالیت دارند، افزود: دو کتابخانه در مرکز شهرستان و دو کتابخانه دیگر در بخش شهرآباد و شهر انابد واقع شده‌اند.
وی جمعیت روستایی شهرستان را حدود 42 هزار نفر اعلام کرد و گفت: به‌رغم اینکه 51 درصد جمعیت شهرستان بردسکن را روستائیان تشکیل می‌دهند اما محروم از داشتن کتابخانه هستند.
زارعی با بیان اینکه در مجموع 20 درصد جمعیت شهرستان عضو کتابخانه‌ها هستند، از وجود 65 هزار نسخه کتاب در کتابخانه‌های این شهرستان خبر داد و عنوان کرد: با وجود اینکه فضای مجازی بر اشاعه فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی تأثیرگذار بوده ولی جای کار دارد.
وی زیربنای کل کتابخانه‌های شهرستان را 1223 مترمربع اعلام کرد و گفت: با توجه به وجود 65 هزار جلد کتاب و جمعیت 75 هزار نفری شهرستان به ازای هر نفر جمعیت کمتر از یک جلد کتاب در کتابخانه‌های عمومی این شهرستان وجود دارد.
تنها 2 درصد جمعیت کوهسرخ عضو کتابخانه
هرچند در گذشته از کوهسرخ به‌عنوان محروم‌ترین منطقه در ترشیز نام برده می‌شود، از چند سال قبل که منطقه در ریل پیشرفت قرار گرفت و اقدامات خوبی در عرصه اقتصادی انجام شد اما در بخش فرهنگی هنوز با کمبودها و مشکلات جدی مواجه است.
رئیس اداره کتابخانه‌های عمومی کوهسرخ در همین خصوص با بیان اینکه از جمعیت 28 هزار نفری شهرستان کوهسرخ تنها دو درصدشان عضو کتابخانه هستند، گفت: به‌رغم اینکه بیش از 21 هزار نفر جمعیت کوهسرخ در روستا سکونت دارند ولی فقط یک کتابخانه نهادی در روستای اوندر فعالیت دارد.
محمد فیض همچنین از فعالیت یک کتابخانه نهادی دیگر در شهر ریوش خبر داد و افزود: این کتابخانه که در سال 74 احداث شده از جانمایی خوبی برخوردار نیست و شهروندان برای رفت‌وآمد به کتابخانه با مشکلات جدی مواجه‌اند.
روستاها محروم از کتابخانه نهادی و مشارکتی
اگرچه برخی از روستاهای سطح شهرستان خلیل‌آباد بیش از 40 کیلومتر با مرکز فاصله دارند و کمتر مرکز فرهنگی در خصوص کتاب و کتاب‌خوانی وجود دارد به همین دلیل می‌توان تنها راه تحت پوشش قرار دادن روستاهای این منطقه را کتابخانه سیار دانست اما بر اساس گفته رئیس اداره کتابخانه‌های عمومی خلیل‌آباد نه‌تنها در روستاهای شهرستان هیچ کتابخانه نهادی و مشارکتی بلکه حتی یک کتابخانه سیار هم نداریم.
حسن احمدی، گفت: در سطح شهرستان فقط سه کتابخانه با873 مترمربع زیربنا و 41 هزار جلد کتاب که دو کتابخانه نهادی و یک کتابخانه مشارکتی هستند، فعالیت دارند.
وی با بیان اینکه از جمعیت 52 هزار نفری خلیل‌آباد فقط ۲۷۰۰ نفر عضو کتابخانه‌ها هستند، خاطر نشان کرد: در شهر خلیل‌آباد دو کتابخانه نهادی و مشارکتی و یک کتابخانه دیگر در حال ساخت با50 درصد پیشرفت فیزیکی داریم که اگر افتتاح شود به لحاظ سرانه و استانداردها وضعیت شهرستان بهتر می‌شود.
رئیس اداره کتابخانه‌های عمومی خلیل‌آباد گفت: هرچند30 هزار نفر از جمعیت شهرستان در 23 روستا سکونت دارند اما از داشتن کتابخانه ثابت و سیار محروم هستند.
بودجه دولتی برای ساخت کتابخانه اختصاص پیدا نمی‌کند
درحالی‌که در شهر کاشمر تعداد قابل‌توجهی کتابخانه وجود دارد اما در سطح روستاهای مختلف آن همواره مشکل کمبود یا نبود کتابخانه به‌شدت احساس می‌شود.
در همین خصوص رئیس اداره کتابخانه‌های عمومی کاشمر از فعالیت 7 کتابخانه نهادی و 5 کتابخانه مشارکتی در شهر کاشمر خبر داد و گفت: سهم 25 روستای شهرستان تنها یک کتابخانه در فدافن است.
محمد فیض‌عارفی با اشاره به اینکه از جمعیت 161 هزار نفری شهرستان کاشمر تنها ده هزار نفر عضو کتابخانه‌های مشارکتی و نهادی هستند، افزود: تنها کتابخانه سیار شهرستان از 25 روستا با حدود 48 هزار نفر جمعیت در هفته فقط 5 روستای محمدیه، زنده‌جان، کسرینه، عارف‌آباد و قوژد را پوشش می‌دهد و برای سایر روستاها خدماتی ارائه نمی‌شود.
وی با انتقاد از نحوه پراکندگی کتابخانه‌ها در سطح شهر، خاطر نشان کرد: با توجه به رشد شهری در برخی مناطق قدیمی و شهرک‌های جدید با کمبود کتابخانه مواج‌هایم، در شرایط فعلی نیاز به حداقل 4 تا 5 کتابخانه دیگر داریم.
* * *
بدون شک کتاب و کتاب‌خوانی از مقوله‌های مهم و قابل‌توجه فرهنگی است که ترویج آن در جامعه، بسیار ضروری به نظر می‌رسد.
منطقه ترشیز با پیشینه تاریخی کهن، دارای مشاهیر، نویسندگان و مفاخر بزرگی است که توانسته نام خود را در بین استان‌های علاقه‌مند به حوزه علم و ادب به ثبت برساند اما کمبود امکانات نظیر دسترسی ناپذیری مردم به کتابخانه‌های برجسته موجب شده تا ساکنان این منطقه با محدودیت‌هایی مواجه باشند.
قطعاً با راه‌اندازی کتابخانه‌های سیار خلأ کمبود فضای کتابخانه‌ها در روستاهای دارای جمعیت بالا شهرستان‌های کاشمر، خلیل‌آباد، بردسکن و کوهسرخ برطرف می‌شود.
