5 ثانیه دلهره‌آور
ساعت ۱۳ و ۲۴ دقیقه و ۴۶ ثانیه روز سه‌شنبه ۲۹ خردادماه، زمین‌لرزه‌ای باقدرت ۵ ریشتر در ۶ کیلومتری کاشمر به وقوع پیوست و تمامی نیروهای ستاد مدیریت بحران استان و شهرستان را به حالت آماده‌باش درآورد.
بلافاصله ۷ شهرستان اطراف در حالت آماده‌باش قرار گرفتند و تیم‌های امدادی و واکنش سریع هلال‌احمر و نیروهای خدمات رسان و امدادی به روستای زنده‌جان اعزام و مشغول آواربرداری و بیرون آوردن اجساد شدند. مردم در کنار نیروهای آتش‌نشانی و هلال‌احمر با کمترین امکانات به کمک آمده و نگران از وضعیت حال مصدومان، اقدام به برداشتن آوار کردند.
محققان حوزه مخاطرات احتمال می‌دهند گسل درونه؛ دومین گسل طویل ایران مسبب زلزله ۵ ریشتری کاشمر بوده و به گفته آن‌ها این گسل از یک‌سو تا افغانستان و از سوی دیگر تا درونه کشیده شده است.
مدیر بخش زلزله و مخاطرات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به لرزه‌خیزی این منطقه اشاره کرد و بیان کرد: بر اساس داده‌های جمع‌آوری شده، از اوایل سال ۱۳۸۵ تعداد ۴۱۳ زلزله با بزرگای ۲.۵ و بالاتر تا زمان وقوع زلزله ۵ ریشتری در کاشمر ثبت شده است.
وی اضافه کرد: از این تعداد ۴ زمین‌لرزه با بزرگای ۵ و بالاتر و ۱۹ زلزله با بزرگای ۴ تا ۵ و بقیه زمین‌لرزه‌ها کوچک‌تر از بزرگای ۴ در اطراف رومرکز گسترده شده‌اند.
علی بیت‌اللهی اظهار کرد: گسل درونه مسبب زلزله تعیین شده و نشان می‌دهد احتمالاً جنبایی آن قطعه گسل موجب رخداد زلزله ۵ کاشمر شده است.
وی گسل درونه را با طول تقریبی ۸۰۰ کیلومتر دانست و اظهار کرد: این گسل دومین گسل طویل ایران بعد از گسل اصلی زاگرس است و سازوکار آن از امتداد لغز چپگرد با مؤلفه راندگی است.
گسل درونه، دومین گسل طویل ایران، مار خفته کویر و فلات مرکزی ایران است که از هرات افغانستان تا انارک یزد در ایران مرکزی ادامه دارد. این گسل از جنوب تایباد، شمال رشتخوار، جنوب تربت‌حیدریه، شمال کاشمر، شمال خلیل‌آباد، شمال بردسکن، شمال روستای درونه (وجه تسمیه گسل)، شمال جندق و شمال انارک عبور می‌کند و به سمت زواره امتداد دارد.
بیت‌اللهی تأکید کرد: رخداد زلزله ۲۹ خرداد ۱۴۰۳ کاشمر نشان داد که این گسل جنبا و تحت تنش و با توجه به طول آن توان لرزه‌زایی بالایی دارد.
ثانیه‌های دلهره‌آور
گرچه مدت‌زمان زمین‌لرزه ۵ ثانیه بیشتر نبود، اما شدت آن به‌قدری بود که مردم در شهرهای خلیل‌آباد، کوهسرخ و بردسکن هم آن را احساس کردند اما بیشترین خسارت‌های برجای مانده از لرزش زمین، مربوط به شهر کاشمر و روستای زنده‌جان از توابع بخش مرکزی این شهرستان بود که متأسفانه منجر به فوت ۴ نفر و مصدومیت 115 نفر شد.
استاندار خراسان‌رضوی هم با حضور در منطقه از نزدیک در جریان وضعیت این شهر زلزله‌زده قرار گرفت و دستورات لازم را در جلسه فوق‌العاده ستاد مدیریت بحران صادر نمود.
یعقوب‌علی نظری با بیان اینکه به دلیل زمین‌لرزه کاشمر 115 نفر مجروح شدند، گفت: بلافاصله اقدامات امداد و نجات با استفاده از امکانات شهر کاشمر و شهرستان‌های اطراف انجام شد.
استاندار خراسان‌رضوی از اتمام کار امداد و نجات به مجروحان خبر داد و افزود: تدابیر و دستورات لازم برای اسکان اضطراری و امدادهای موردنیاز صادر شده است.
پایان آواربرداری
فرماندار کاشمر هم به تشریح آخرین وضعیت زمین‌لرزه پرداخت و گفت: حدود ۱۵۰۰ واحد مسکونی که عمدتاً در بافت‌های فرسوده هستند، دچار خسارت شده‌اند.
حجت‌اله شریعتمداری از پایان آواربرداری در روستای زنده‌جان خبر داد و با بیان اینکه در 7 تا 8 نقطه از شهر برای اسکان اضطراری زیرساخت‌های مطلوبی دارند، بیان کرد: کمپ‌های موقت برای اسکان شهروندان در همین مکان‌ها برپا شده است.
وی با اعلام اینکه تمامی مصدومان در همان لحظات اولیه به بیمارستان انتقال داده شدند، گفت: در مجموع 115مصدوم داشتیم که تاکنون بسیاری از آن‌ها از بیمارستان مرخص شده‌اند.
وی از فوت چهار نفر خبر داد و افزود: دو نفر از این افراد که زن و شوهر بودند در روستای زنده‌جان و در زیر آوار و دو نفر دیگر نیز هنگام فرار از مغازه جان خود را از دست دادند، همچنین یک کودک 10 ساله نیز سالم از زیر آوار بیرون آورده شد.
شریعتمداری بیان کرد: همان دقایق اولیه هفت نقطه در اطراف شهرستان کاشمر برای اسکان موقت زلزله‌زدگان در نظر گرفته شد، بیشتر منازل آسیب‌دیده در مناطق روستایی قرار دارند و عملیات بازسازی مناطق زلزله‌زده از چند روز آینده آغاز خواهد شد.
وی خاطر نشان کرد: برای خسارت‌های جزئی بر اساس تعهد بیمه حوادث تا سقف ۹۰۰ میلیون ریال به هر واحد اختصاص خواهد یافت و منازلی که خسارت کامل دیده‌اند نیز به‌زودی در لیست پرداخت خسارت قرار خواهند گرفت.
انجام ۷۶ عملیات توسط نیروهای هلال‌احمر در زلزله کاشمر
دبیر کل جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران هم با حضور در کاشمر گفت: با توجه به زلزله 5 ریشتری این شهرستان نیروهای هلال‌احمر بلافاصله به منطقه اعزام و بالغ‌بر 76 عملیات در موضوعات و بخش‌های مختلف انجام داده‌اند.
یعقوب سلیمانی با اشاره به اینکه نیروهای جمعیت هلال‌احمر از همان دقایق اولیه در کنار مردم عزیز شهرستان کاشمر بودند، افزود: در مجموع 7 اردوگاه در سطح شهر و حوالی برپا شده است.
دبیر کل جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه بالغ‌بر 340 دستگاه چادر در این هفت اردوگاه برپا شده است، گفت: 226 نفر در قالب 41 تیم عملیاتی از جمله تیم واکنش سریع، تیم‌های عملیاتی جستجو و نجات و…حضور در میدان داشتند، همچنین بالغ‌بر 17 دستگاه خودروهای عملیاتی جمعیت هلال‌احمر نیز در این عملیات به‌کارگیری شدند.
اعزام ۴ آمبولانس از شهرهای اطراف به کاشمر
بلافاصله پس از به وقوع زلزله با اعلام مرکز «ای او سی» خراسان‌رضوی، عملیات واکنش سریع در بیمارستان حضرت ابوالفضل هم آغاز شد و پرستاران، پزشکان، جراح عمومی، ارتوپد، بیهوشی، اطفال، جراح اعصاب همه حضور پیدا کردند.
محمدجواد یزدانی مدیر دانشکده علوم پزشکی کاشمر خاطر نشان کرد: درمجموع ۱۱۶ نفر به دو بیمارستان حضرت ابوالفضل و شهید مدرس مراجعه داشتند که بلافاصله اقدامات درمانی آغاز شد.
وی با اعلام اینکه طی مدت ۲ ساعت به‌طور کامل خدمات‌رسانی صورت گرفت، خاطر نشان کرد: برای ۳۰ نفر سی‌تی‌اسکن و اقدامات رادیولوژی و رادیوگرافی انجام شد.
یزدانی از اعزام ۴ آمبولانس از تربت‌حیدریه، یک اتوبوس آمبولانس از نیشابور، سه آمبولانس از مشهد به منطقه خبر داد.
اعزام امدادگران شهرستان‌های معین به کاشمر
حسین غلامی، رئیس جمعیت هلال‌احمر کاشمر، هم از اعزام امدادگران چهار شهرستان معین شامل بردسکن، مه‌ولات، تربت‌حیدریه و بجستان به منطقه خبر داد.
وی با اشاره به اینکه سه تیم عملیاتی به همراه نیروهای آتش‌نشانی به روستای زنده‌جان اعزام شدند، افزود: در امامزاده سیدحمزه و آرامگاه شهید مدرس اردوگاه اسکان اضطراری با ظرفیت مورد نیاز برپا شده است.
تخلیه ۳۰۰ واحد در شهر کاشمر
عمده خسارت‌ها در مناطق جنوبی شهر و بافت فرسوده وارده شده است و بر اساس برآوردهای اولیه در بیش از ۳۰۰ واحد ترک‌های سازه‌ای ایجاد شده که بلافاصله دستور تخلیه این تعداد واحد داده شد.
ثبت ۶ پس‌لرزه
سرپرست مدیریت بحران استانداری خراسان‌رضوی نیز با اعلام اینکه بیشترین میزان خسارت‌های زمین‌لرزه مربوط به کاشمر و به‌خصوص روستای زنده‌جان در بخش مرکزی این شهرستان است، افزود: زمین‌لرزه در سایر شهرستان‌های اطراف زیاد احساس نشده است.
سیدرضا عباسی مرکزیت زمین‌لرزه را بین شهرستان کاشمر و خلیل‌آباد اعلام و بیان کرد: پس از ارزیابی خسارت‌های وارده پیگیری‌های لازم برای بازسازی و اخذ تسهیلات و کمک‌های بلاعوض انجام خواهد شد.
وی گفت: در مجموع ۶ پس‌لرزه در شهرستان کاشمر به ثبت رسیده که بیشترین آن ۲.۷ ریشتر بوده است.
***
اگرچه روزی نیست که خبر زلزله‌هایی در مقیاس‌های متفاوت را وقت و بی‌وقت را نشنویم، اما زمانی این وضعیت برای مردم برخی شهرها نگران‌کننده‌تر می‌شود که بدانیم دومین گسل بزرگ کشور با طول ۷۰۰ کیلومتر از فاصله ۲ تا ۵ کیلومتری شهرهایی مانند بردسکن، کاشمر و خلیل‌آباد عبور می‌کند.
هرچند بر اساس بررسی‌های انجام شده با وجود اینکه گسل درونه از گسل‌های فعال ایران محسوب شده و زلزله‌های مخربی را در منطقه ایجاد کرده است، اما در منطقه‌ای مانند کاشمر بیش از ۸۰ درصد سکونتگاه‌ها در حواشی و یا مناطق مجاور این گسل استقرار یافته‌اند.
اما در این بین آنچه از خود زلزله مهم‌تر به نظر می‌رسد اینکه شهرها تا چه اندازه در مواجهه با این غول خفته آمادگی رویارویی دارند، علاوه بر اینکه بسیاری از مردم منطقه ترشیز همچنان زیر سقف‌های لرزان زندگی می‌کنند، نبودِ امکانات و ساختمان‌های چندین طبقه مسکونی در کوچه‌های بسیار کم‌عرض بر این نگرانی‌ها می‌افزاید.
در پایان نباید فراموش کرد؛ احتمال وقوع زلزله همیشه وجود دارد و نمی‌توان جلوی وقوع حوادث طبیعی را گرفت، بنابراین با توجه به اینکه امکان پیش‌بینی زلزله وجود ندارد بهتر است در مراحل مقاوم‌سازی، آماده‌سازی و راه‌های پیشگیری مطلوب و مناسب، خود را آماده کرده و با برنامه‌ریزی عملی دقیق این سوانح طبیعی را بشناسیم و آسیب‌پذیری و خسارات ناشی از آن‌ها را کمتر کنیم.
