مراسم تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری چهاردهم انجام شد و رهبر انقلاب در این مراسم، مسعود پزشکیان را رئیس‌جمهور «شایسته» خواندند و از همه مسئولان خواستند به دولت او کمک کنند. پس از آن، مراسم تحلیف نیز برگزار گردید و قرار است به‌زودی رئیس‌جمهور منتخب وزرای پیشنهادی دولت خود را به مجلس معرفی نماید.
و اما در حالی‌که مسعود پزشکیان خود را برای تشکیل دولت و مدیریت اجرایی کشور آماده می‌سازد، این سؤال مهم مطرح است که وی میراث دولت سیزدهم را در چه شرایطی تحویل گرفته است؛ زیرا در یک نگاه، معجون بی‌نظیری از نابسامانی‌ها را شاهدیم و چالش‌های پیش‌ِروی پزشکیان برای حل مشکلات بسیار بیشتر از فرصت‌هایی است که در اختیار وی قرار دارد و او باید خود را برای مواجهه با این چالش‌ها اعم از اقتصادی تا سیاست خارجی آماده نماید.
اکنون در شرایط فعلی دو پرسش مهم مطرح است:
الف ـ دولت پزشکیان در چه شرایطی مدیریت اجرایی کشور را تحویل گرفته است؟
ب ـ مهم‌ترین اولویت‌بندی‌های دولت او چه باید باشد؟
1ـ این‌که آقای پزشکیان در چه شرایطی و با چه خزانه‌ای دولت را تحویل گرفته است؟ سؤال مهمی است. آنچه مسئولان دولت سیزدهم می‌گویند و نامه رسمی وزیر امور اقتصادی و دارایی به سرپرست ریاست‌جمهوری به تاریخ ششم مرداد ۱۴۰۳نشان می‌دهد، موجودی نقدی خزانه ۱۰.۵ هزار میلیارد تومان یعنی حدود ۱۷۰میلیون دلار است و این رقم به معنای واقعی کلمه برای خزانه کشوری مانند ایران در حکم “هیچ” است زیرا بر اساس نظر رئیس سازمان اداری و استخدامی کشور، دولت هرماه ۱۵۰ هزار میلیارد تومان حقوق و دستمزد به کارمندان می‌دهد و این موجودی خزانه که دولت سیزدهم تحویل دولت پزشکیان می‌دهد، تنها برای پرداخت حقوق دو الی سه روز کارمندان دولت کفایت می‌کند. البته شکی نیست که خزانه علاوه بر مخزن پول، مسیر گردش آن نیز هست و خزانه خالی نمی‌ماند و این رقم تغییر می‌کند اما اگر این موجودی را با خزانه‌ای که به دولت رئیسی تحویل داده شد مقایسه کنیم، روحانی می‌گوید: «ما خزانه را با چند میلیون دلار گرفتیم و با چند میلیارد دلار تحویل دادیم.» با این حال، خداوندگاران کارنامه‌سازی و تبلیغات دولت سیزدهم، در روزهای آخر دولت‌شان، برای توصیف دولتی که تحویل پزشکیان می‌دهند از “اسبِ زین شده” استفاده می‌کنند در حالی‌که به قول احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی: «اسبِ زین شده، حرف نامربوطی است. علت آن‌هم این است که وقتی مردم پس از این حادثه هم‌دلی نشان دادند و سوگوار شدند، بعضی دستگاه‌های تبلیغاتی و پروپاگاندا به این فکر کردند که از شرایط مذکور بهره‌برداری و کارنامه دولت مستقر را متفاوت از آنچه هست، به مردم معرفی کنند. یعنی مطرح شود که انگار دولت سیزدهم از هر جهت کارنامه موفقی داشته و در حال حل همه مشکلات بوده و در نهایت اسب زین شده را به دولت چهاردهم تحویل می‌دهد. درحالی‌که تقریباً در هر حوزه به کارشناسان رجوع کنید، با این نظر مواجه می‌شوید که شرایط داشت از کنترل خارج می‌شد. در حوزه‌های مختلف به‌خصوص در حوزه‌های اقتصادی با چالش مواجه هستیم. ناترازی انرژی در مصرف برق، گاز، بنزین و حتی گازوئیل دیگر به‌آرامی داشت خودش را نشان می‌داد. در حال واردات بنزین هستیم؛ در حالی‌که این حامل انرژی با قیمت حدود ۷۰ هزار تومان وارد و ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ تومان ارائه می‌شود. همین یک‌بار مضاعف بر اقتصاد کشور است. مجموع این مسائل حجم عظیمی از نارضایتی‌ها را ایجاد کرده و تاثیر‌های مختلفی در جامعه گذاشته است.» بنابراین باید گفت، شرایطی را که دولت پزشکیان تحویل می‌گیرد، نه اسب زین شده و نه حتی به تعبیر ابراهیم اصغرزاده، “خرِ لنگ” که” خزانۀ جارو شده” است و از طنز تلخ روزگار، در روز برگزاری مراسم تنفیذ پزشکیان، به دلیل ناتوانی دولت سیزدهم در تأمین برق، کشور را برای صرفه‌جویی تعطیل کرده بودند.
به هرحال صاحب‌نظران به آقای پزشکیان توصیه می‌کنند که ایشان “گزارشِ صفر” تهیه کند، گزارشی که نشان دهد در لحظه تحویل دولت، مسعود پزشکیان و دولتش چه چیزی را تحویل گرفته‌اند، و به صراحت به ایشان سفارش می‌کنند که «دندان‌های این اسب را بشمرید» چرا که به قول احمد زیدآبادی، «این اسب الان در گِل فرو رفته، پالونش پاره شده و خودش در حال تلَف شدن است.» و محمد فاضلی در مطلبی با همین عنوان می‌نویسد: «آقای پزشکیان، دستور بدهید گزارشی تهیه شود که تا حدممکن دقیق توضیح بدهد در لحظه تحویل چه چیزی تحویل گرفته‌اید. ذخایر چه وضعی دارد، قیمت‌ها چگونه است، متغیرهای اساسی اقتصاد، سیاست، فرهنگ، امنیت، انرژی، آب، غذا، پول، تورم، سرمایه‌گذاری و همه شاخص‌های مهم تأثیرگذار بر وضعیت کشور در چه مقادیری هستند. بخش‌های غیرمحرمانه را منتشر کنید، و برای همه ارکان قدرت و نهادهای تصمیم‌گیر بفرستید. خیلی زود دیر می‌شود، و متهم خواهید شد اسبِ زین شده‌ای تحویل گرفته‌اید که شما آن را مریض و ناکارآمد کرده‌اید. خیلی زود بدهکار می‌شوید. تهیه گزارشِ صفر از نان شب برای شما واجب‌تر است.» و احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی هم توصیه می‌کند: «بهترین کار این است که آقای پزشکیان تیمی از کارشناسان بی‌طرف و مورد قبول همه را معرفی کند که آمارها و ارقام و شرایط را مطالعه و اعلام کنند تا قبل از هر چیز ببینیم الان در چه وضعیتی هستیم. وضعیت صندوق ذخیره ارزی، صندوق‌های بازنشستگی، بیمه، ابعاد ناترازی انرژی، آمار اشتغال و بیکاری، مسکن، کارخانه‌های ورشکسته و احیاشده بررسی شود.»
سعید حجاریان هم در یادداشتی در مشق نو می‌نویسد: «چنانکه می‌دانیم و می‌خوانیم، چند سالی است اصطلاح ناترازی در مجامع علمی و نیز رسانه‌ها به‌کرات استعمال می‌شود. ناترازی اعم از این‌هاست و بیانگر وضعیتی است که دارایی‌ها و ظرفیت‌ها، توانایی پوشش تعهدات را نداشته باشند. باری، ایران اکنون در حوزه انرژی، مالی، بانکی، محیط‌زیست و… دچار ناترازی است و آمارها، در این‌باره به‌روشنی با ما سخن می‌گویند در حالی‌که دولت مشغول به تولید صوری انواع ترازنامه‌ها است غافل از آن‌که ناترازی را نمی‌توان با تبلیغات علاج کرد.»
اکبر اعلمی، نماینده سابق مجلس هم شرایط فعلی را این‌گونه توضیح می‌دهد: «رکورد ۸۰ ساله نرخ تورم، شکسته شده و به بالای ۵۲ درصد رسیده است. نرخ واقعی بیکاری حدود ۸.۵ درصد است که آمار دولتی آن را معادل ۷ درصد اعلام کرده است. حدود ۳۰ درصد جمعیت ایران در خط فقر مطلق به سر می‌برَد و۴۰ درصد نیز در آستانه فرو غلطیدن در خط فقر است. نقدینگی و بدهی دولت به نظام بانکی کشور دو برابر شده است. بدهی دولت به صندوق توسعه ملی، ۱۰۰ میلیارد دلار است و بدهی‌اش به نیروگاه‌های برقی خصوصی کشور طی سه سال گذشته بیش از سه برابر شده است. ارزش پول ملی در برابر دلار، بیش از۱۳۳ درصد کاهش یافته و از۲۵.۶۵۰ تومان در مرداد ۱۴۰۰، به حدود ۶۰ هزار تومان رسیده است…»
2ـ در مورد این‌که مهم‌ترین اولویت‌بندی‌های دولت چهاردهم چه باید باشد؟ برخی از کارشناسان معتقدند که اَبَرچالش دولت آقای پزشکیان مسأله “معیشت” مردم است و رهبری هم در مراسم تنفیذ بر اولویت داشتن مسائل اقتصادی تأکید کردند. بسیاری از کارشناسان بر این عقیده‌اند که حضور پزشکیان در این برهه از زمان می‌تواند آخرین فرصت برای بهبود شرایط اقتصادی و قرار گرفتن کشور در ریل توسعه باشد تا ایران همچون بسیاری از کشورها که شرایط اقتصادی سختی را داشته‌اند، با مدیریت و اتخاذ سیاست‌های صحیح و تفکیک منطقی مسائل سیاسی و اقتصادی در جرگه کشورهای رو به رشد اقتصادی قرار گیرد. این کارشناسان معتقدند که کشور به نقطه حساسی رسیده و دولت باید مذاکرات برای رفع تحریم‌ها را شروع و روابط خارجی را متوازن کند تا کشور از طریق ارتباط با همه قطب‌های جهانی در یک موقعیت خوب قرار گیرد. حل این مسائل، به سرمایه‌گذاران برای راه‌اندازی فعالیت‌های اقتصادی، اطمینان خاطر می‌دهد. FATFبالاخره باید تصویب و اجرا شود چرا که تا مسأله برجام، FATF و روابط بین‌المللی کشور ما حل نشود، مسائل اقتصادی ما هم حل نخواهد شد.
عبدالله رمضان‌زاده، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و سخنگوی دولت دوم اصلاحات در همین خصوص می‌گوید: «مهم‌ترین موضوع و چالشی که از دولت قبلی به آقای پزشکیان رسیده، مسئله معیشت مردم است. افزون بر این، مسئله ناترازی‌ها و مشکلات زیرساختی در اقتصاد کشور وجود دارد. وضعیت تورم و سرمایه‌گذاری در کشور را نیز می‌توان از بدترین شرایطی دانست که در سال‌های اخیر مشاهده کرده‌ایم. همچنین اعتمادعمومی به دولت کاهش یافته و این به این معناست که سرمایه‌اجتماعی خود را از دست داده‌ایم. اکنون ما در اوج تحریم‌هایی قرار داریم که از ابتدای انقلاب تاکنون تجربه کرده‌ایم. با توجه به همه این موارد، معتقدم اولویت آقای پزشکیان باید حل مسائل معیشتی مردم و رفع تورّم باشد. بخش عمده‌ای از این مشکلات به تحریم‌ها مرتبط است؛ بنابراین باید فکری برای سیاست خارجی و تعامل با قدرت‌های بزرگ دنیا کنیم، تا بتوانیم توان کافی برای بهبود وضع اقتصادی مردم فراهم نمائیم.»
رمضان‌زاده می‌افزاید: «یک مشکل دیگر، وضعیت انرژی در کشور است. تعطیلی‌های اخیر نشان داد که کشور در اوج بحران کمبود انرژی قرار دارد، بخش عمده این مشکل نیز از طریق حل مسائل سیاست خارجی قابل چاره‌اندیشی است. بحران در حوزه سیاست‌خارجی، منشاء اصلی مشکلات اقتصادی مردم است. پس در نهایت، مهم‌ترین اولویت دولت چهاردهم باید تعامل با کشورهای مختلف برای حل مشکلات سیاست خارجی باشد. چارچوب‌های سیاست خارجی ما باید مبتنی بر رویکرد تعاملی و برقراری ارتباط با دنیا باشد و هر نوع ماجراجویی در حوزه سیاست خارجی کشور باید متوقف شود. اگر قصد داریم شاهد بهبود وضعیت معیشت مردم باشیم باید دور هر نوع رفتار خارج از استاندارد‌های دیپلماسی تعاملی را خط بکشیم.»
عبدالرضا فرجی‌راد، صاحب‌نظر اقتصادی در همین زمینه می‌گوید: «نخستین اولویت کشور ما این است که به اقتصادهای جهانی ملحق شویم، چرا که در شرایط فعلی، صادرات و واردات ما با هزینه‌های چند برابر میزان عادی انجام می‌شود که به علت تحریم و مشکلات جانبی انجام می‌شود و در این راستا قاچاق هم توسعه می‌یابد و نرخ فساد در مقایسه با بسیاری از کشورها با روند طبیعی توسعه اقتصادی ـ تجاری و…، بدون فشار تحریم‌ها بسیار کمتر خواهد شد. بنابراین، هم‌زمان با تلاش برای رفع تحریم‌ها ایران باید به مقوله پذیرش FATF به‌عنوان یک رویکرد جهانی به‌طور جدی بپردازد، چرا که این امر مانع مهمی در برقراری و توسعه روابط تجاری ایران و عقب ماندن از شاخص‌های توسعه به‌حساب می‌آید.»
