هرگاه در یک سفر کاری یا تفریحی، خارج از شهر، در نزدیکی یک روستا، چشمم به یک چوپان با چند رأس گاو یا یک گله گوسفند می‌افتاد، با سرعت برق و باد با یک حساب سرانگشتی از تعداد دام و ضرب آن در آخرین رقمی که از قیمت این زبان‌بسته‌ها شنیده بودم، ثروت صاحب گله را تخمین می‌زدم و با لحنی سنگین و عالمانه و البته با چاشنی حسادت و حسرت، خطاب به اطرافیانم از اثرات افزایش قیمت‌ها بر افزایش ثروت دامدارها سخن به میان می‌آوردم، اما حال می‌بینم درد دل‌های دامداران چیز دیگری می‌گوید، گویی، آواز دهل شنیدن از دور خوش است.
وقتی پای سفره دلشان نشستم حرف برای شنیدن زیاد بود، با خودم می‌گویم مسئولانی که مدام از تریبون‌های مختلف می‌گویند برای رسیدن به جهش تولید باید ایثار کرد، اما با این وضع مدیریتشان، توانی هم گذاشته‌اند که بشود با آن ایثار نمود، وقتی مجری طرح‌های استانی اشتغال‌زایی اجتماع‌محور بنیاد برکت در سفر خود به کاشمر آب پاکی را روی دست همه می‌ریزد و می‌گوید؛ “از دامداران به خاطر اینکه کارشان صرفه اقتصادی ندارد؛ حمایتی نمی‌کنیم”، مشخص شد در سالی که از آن به‌عنوان جهش تولید نام‌برده می‌شود، پشت این قشر که تأمین‌کننده بخشی از نیازهای جامعه هستند چه اندازه خالی است و حمایت‌ها فقط در حد شعار باقی‌مانده است.
متأسفانه بسیاری از مسئولان نگاهشان این است که تولیدکننده تنها باید به تولید فکر کند نه سود، اما باید بدانیم تولید باید توجیه اقتصادی و حامی هم داشته باشد.
هادی نستری یکی از همان دامدارانی است که چند سال قبل 30 گاو شیری را خریداری کرده و پرورش می‌داده، اما چند هفته قبل به سبب مشکلات و گرانی نهاده‌ها، ناخواسته مجبور به فروش تمامی دام‌هایش شده است. او معتقد است؛ که اگر سرمایه خود را در این مدت در بخش مسکن سرمایه‌گذاری کرده بود، سود چند برابری به دست می‌آورد.
به گفته او اگر پارسال سرمایه‌اش را به سمت خرید ملک برده بود، امروز بیش از سه تا چهار برابر شده و مجبور نبود به ازای هر گاو 5 میلیون تومان ضرر را به جان بخرد.
نستری عنوان می‌کند: کمبود و گرانی نهاده‌های دامی و علوفه از یک‌طرف و از سویی دیگر قیمت‌های ناعادلانه گوشت و شیر در بازار، فضایی را به وجود آورده که فعالیت در صنعت دامداری فاقد توجیه اقتصادی است و متأسفانه روزبه‌روز هزینه نگهداری گاو و گاوداری گران و گران‌تر می‌شود.
وی مطرح می‌کند: هر زمان صحبت از تأمین نهاده و قیمت آن می‌شود باید خوراک دام را از بازار آزاد و به قیمت روز و متناسب با نرخ دلار خریداری کنیم، اما هنگامی‌که محصول را به بازار ارائه می‌کنیم دولت بر روی آن نرخ مصوب گذاشته و انتظار دارد؛ تولید خودمان را با ارزش ریال در بازار عرضه نمائیم.
هر گاو روزانه 15000 تومان ضرر دارد
اگرچه بیش از ۵۰ تا 70 درصد نیاز دامدار به مواد اولیه، از بازار آزاد تأمین می‌شود اما قیمت‌گذاری برای گوشت و محصولات دامپروری بر اساس تأمین ۱۰۰ درصد نهاده‌های دامی به قیمت دولتی صورت می‌گیرد، درصورتی‌که این موضوع به‌هیچ‌وجه منطقی نیست!
رئیس هیئت‌مدیره تعاونی گاوداران کاشمر با انتقاد از این موضوع می‌گوید: متأسفانه مسئولانی که برای دامداران تصمیم‌گیری می‌کنند هیچ شناختی از مشکلات ندارند و فقط دستورالعمل‌هایی که موجب نابودی این صنعت می‌شود را صادر می‌کنند.
عباس شجاعی که از 20 سال قبل با خرید 6 رأس گاو آن‌هم به‌صورت قسطی وارد این صنعت شده و اکنون آن‌ها را به 150 رأس افزایش داده است، می‌افزاید: متأسفانه بازار ثبات ندارد و هزینه تولید بسیار افزایش داشته به‌طوری‌که برای تولید هر کیلو شیر باید هشت هزار تومان هزینه کرد.
وی عنوان می‌کند: به‌رغم اینکه دامدار این هزینه را باید نقدی انجام دهد، اما شیر دامداری‌های صنعتی از قرار هر کیلو 3500 تومان و دامداری‌های سنتی 3400 تومان قیمت‌گذاری شده است.
این دامدار مطرح می‌کند: به‌رغم قیمت‌گذاری هر کیلو شیر، مبلغ آن را 45 تا 50 روز بعد به دامدار می‌دهند، از این‌رو وضعیت به‌گونه‌ای شده به‌جای اینکه ما از آن‌ها چک و تعهد بگیریم تا مطمئن باشیم پول را بر می‌گردانند، آن‌ها چک و قرارداد یک‌طرفه می‌گیرند که حتماً شیر را تحویلشان دهیم.
وی 75 تا 80 درصد هزینه‌هایی که برای پرورش دام می‌شود را مربوط به تغذیه و خوراک دام عنوان و تصریح می‌کند: هر 20 روز یک‌بار که یک کامیون 10 تنی کنستانتره خریداری می‌کنم 5 میلیون تومان گران‌تر از دفعه قبل است.
شجاعی با اشاره به مصرف روزانه 4 کیلوگرم یونجه برای هر گاو شیری، تصریح می‌کند: در خردادماه هر کیلو یونجه را 2200 تومان خریداری کردم و اکنون این مبلغ به 4000 تومان و کنستانتره از 2600 تومان به 6000 تومان افزایش‌یافته است.
وی اظهار می‌کند: دامداران به دلیل نداشتن نقدینگی حتی توان خرید کاه هم ندارند و از یکدیگر قرض می‌کنند.
شجاعی می‌افزاید: اگر وضعیت به همین منوال باشد تا پایان امسال صنعت دامپروری از بین خواهد رفت و تنها افرادی که توانایی مالی بالایی داشته باشند، باقی می‌مانند.
این دامدار صنعتی تصریح می‌کند: بیش از 70 درصد دامداران مجبور به کشتار گاوهای ماده شده‌اند و 20 درصد گاوداری‌های ورشکسته‌اند.
وی در ادامه از افزایش چندین برابری داروهای دامی خبر داده و می‌گوید: نه‌تنها برای واکسن تب برفکی جهت هر گاو باید 50 هزار تومان هزینه کنیم بلکه به‌سختی هم تهیه می‌شود.
رئیس هیئت‌مدیره تعاونی گاوداران شهرستان کاشمر می‌افزاید: برای درمان هر گاو مریض حداقل باید 3 میلیون تومان هزینه کرد، به همین جهت به‌جای درمان، دام‌های بیمار کشتار می‌کنند.
*تأمین 50 درصد نیاز دام از بازار آزاد
به گفته دامداران و فعالان این صنعت اگر وضعیت قیمت‌گذاری نهاده‌های دامی طبق همین روال پیش برود، نه‌تنها این صنعت هیچ سودی برای دامدار ندارد، بلکه به ضرر دامدار بوده و ناچار به فروش دام‌هایش است.
رئیس اداره تولیدات دامی جهادکشاورزی کاشمر می‌گوید: مشکلات دامداران منحصر به شهرستان نیست و در کل کشور وضعیت همین‌گونه است، نهاده‌های خارجی جو، ذرت و سویا به خاطر افزایش بی‌رویه قیمت ارز وارد نمی‌شود و این موجب شده با مشکلات جدی مواجه شویم.
حسن حبیب‌نیا عنوان می‌کند: با توجه به اینکه نهاده‌های جو، ذرت و سویا از خارج تأمین می‌شود اکنون شاهد افزایش قیمت‌ها هستیم، به‌طور مثال جو، ذرت و سویا قیمتش چند برابر و سایر نهاده‌ها از جمله سبوس، گندم و یونجه نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
وی با بیان اینکه به‌جز نهاده‌های دامی، داروهای موردنیاز دام‌ها نیز تا 400 برابر افزایش یافته است، تصریح می‌کند: به‌رغم تمامی این گرانی‌ها، قیمت شیر و دام سبک از سال گذشته اصلاً رویه افزایشی نداشته است.
به گفته او ضرر این گرانی‌ها را دامدار متحمل می‌شود و سود آن را قصاب می‌برد، اگرچه قیمت شیر، از2500 به 3400 تومان افزایش‌یافته اما این افزایش چشم‌گیر نیست و حتی جوابگوی هزینه‌های اولیه دام از جمله بیمه دام، داروها، بیمه کارگر، تلفات دام و آب و برق و گاز نمی‌باشد.
حبیب‌نیا بیان می‌کند: اگرچه برای دام سبک و سنگین کنستانتره و یارانه داده می‌شود اما فقط جوابگوی 30 تا 50 درصد نیاز آن‌هاست و باقی باید از بازار آزاد تهیه شود.
وی تصریح می‌کند: متأسفانه از ابتدای امسال تنها 45 درصد نهاده‌های موردنیاز شهرستان از استان تأمین‌شده و باقی نیاز توسط دامداران و کارخانه‌ها از بازار آزاد تهیه شده است.
رئیس اداره تولیدات دامی جهادکشاورزی کاشمر مطرح می‌کند: به دلیل اینکه تاکنون دام سبک و سنگین از مراتع تغذیه می‌کردند مشکل زیادی نداشتیم اما با فرارسیدن فصل سرما و نبود مرتع و مزارع، دام سبک و سنگین داخل دامداری‌ها نیاز به علوفه دستی دارند و این موجب چندین برابر شدن مشکلات می‌شود.
وی می‌گوید: با توجه به اینکه دامداران به خاطر گرانی نهاده‌ها به کشتار دام‌های مولد روی آورده‌اند اگر وضعیت به همین منوال باشد تعداد دام‌ها به‌شدت کاهش خواهد یافت و در آینده نزدیک در تولید گوشت، شیر و حتی اشتغال با مشکلات جدی مواجه می‌شویم.
حبیب‌نیا عنوان می‌کند: در کوهسرخ 85 درصد و کاشمر 50 درصد خانواده‌ها دامدار هستند و نیاز به این شغل دارند، لذا اگر وضعیت به همین منوال باشد 100 درصد دامداری‌های نوپا و آن‌هایی که برای خرید دام و آذوقه تسهیلات گرفته‌اند، از چرخه حذف می‌شوند.
وی می‌افزاید: وضعیت فعلی موجب سوءاستفاده دلالان شده و دام‌ها را به پایین‌ترین قیمت خریداری می‌کنند، به‌رغم اینکه تمامی نهاده‌ها و همچنین آب، برق، گاز و مصالح موردنیاز برای احداث دامداری گران شده اما شیر و گوشت به معنای واقعی افزایشی نداشته است.
***
این‌ها بخشی از صحبت‌های فعالان صنعت دامداری در شهرستان کاشمر بود که انتظار می‌رود مسئولان متولی در سال «جهش تولید» مشکلات و دغدغه‌های فعالان این صنعت را نادیده نگیرند.
آن چیزی که در این ایام بیش‌ازپیش اهمیت دارد؛ حمایت از تولیدکنندگان برای کاهش خسارت و ضرر و زیان آن‌ها است تا با عبور از بحران کرونا و مشکلات اقتصادی کشور بتوانند سابق روی پای خود بایستند و جهت تحقق شعار سال یعنی «جهش تولید» گام بردارند.
