نقش و وظایف شوراهای محلی در اداره شهر
علی اصغر مرادزاده
کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری / شهردار اسبق کاشمر
شوراهای محلی امروزه در اکثر کشورهای جهان به‌خصوص در ممالک توسعه‌یافته تشکیل گردیده و هر روز نقش مؤثرتر و گسترده‌تری در نظام سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری جامعه به عهده می‌گیرند. تشکیل این شوراها دلایل بسیار مهم و بااهمیتی دارد که مهم‌ترین دلیل آن از “حق حاکمیت مردم” نشأت می‌گیرد.
در نظام‌های دموکراتیک که حق حاکمیت را از آن مردم می‌دانند سازوکارهایی برای اعمال این حقوق اندیشیده شده است که انتخاب قانون‌گذاران و حاکمان توسط خود مردم مهم‌ترین وجه آن می‌باشد، لذا در نظام مقدس جمهوری‌اسلامی ایران حق حاکمیت و اداری امور کشور طبق قانون اساسی به مردم داده شده است و با توجه به‌صراحت اصل ششم قانون اساسی جمهوری‌اسلامی ایران امور کشور باید با اتکا به آرای عمومی اداره شود. در اصل هفتم قانون اساسی هم که استناد آیات شریفه قرآن کریم، شوراها را اعم از مجلس شورای‌اسلامی و شورای استان‌ها شورای‌شهر و بخش و روستا از ارکان تصمیم‌گیری و اداره امور کشور نام برده است بنابراین در اجرای سیاست حاکم بر قانون اساسی از ابتدای پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران با برگزاری اولین دوره مجلس شورای اسلامی در سال ۵۸ و همچنین اولین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا به‌عنوان یکی از تحولات مهم در عرصه سیاسی و مهم‌ترین حلقه ارتباط قوه مقننه با مردم شکل‌گرفت. بر این اساس برای اینکه شوراهای اسلامی شهر بتوانند از این فرصت مهم حداکثر استفاده را برای حل مشکلات شهروندان نمایند ضروری است از وظایف و مسئولیت‌هایی که در قانون پیش‌بینی‌شده، از توان فکری و تخصصی خود در بهبود روند اداری و امور و ارائه راهکارهای عملی و کاربردی برای رفع کاستی‌ها و ارتقاء سطح زندگی و رفاه عمومی در تمامی زمینه‌ها بهره‌برداری نمایند.
برای تحقق این امر ابتدا باید اعضای محترم شورا از دخالت به مسائل جزئی و اجرایی برنامه‌ها و طرح‌هایی که وجود دارد پرهیز نمایند و به‌جای آن به تقویت روحیه همکاری تلاش و خردورزی در مسیر خدمت در نهاد شورا بپردازند و با آگاهی لازم از حدود وظایف و اختیارات قانونی و افزایش دانش تخصصی و شناخت چالش‌های اساسی از تعارض‌ها و موضوعاتی که خارج از حدود وظایف شورا است بکاهند و به سمتی حرکت کنند که اداره شهر بر مبنای قانون باشد نه سلیقه و نگاه‌های سیاسی.
یکی از وظایف شورای شهر طبق ماده ۷۱ قانون شوراها انتخاب شهردار می‌باشد. شورا موظف است پس از رسمیت یافتن نسبت به آن اقدام نماید و این اختیار را قانون‌گذار به شورا داده است که علاوه بر انتخاب شهردار، نظارت بر عملکرد شهرداری هم داشته باشند و این همان حافظ بودن حقوق شهروندان و ارزیابی از اقدامات شهرداری می‌باشد که در این صورت شورای‌اسلامی شهر اولاً به‌عنوان نهاد و ارگان منتخب مردم و نمایندگان قانونی آنها باید دقت نمایند که شهرداری از حدود قانونی و اختیارات خود غفلت ننماید و ثانیاً شهروندان این حق را دارند که اگر نسبت به عملکرد شهرداری اعتراضی دارند به نمایندگان خود مراجعه کنند. ثالثاً شوراییان عزیز این اطمینان را باید به عموم شهروندان خود بدهند که آنها در نهاد شوراها حافظ منافعشان هستند و بر رعایت حقوق شهروندی نظارت کامل دارند، این آرامش خاطر باید از طرف مردم با انتخاب افراد متخصص، متعهد و آشنا به قانون و به دور از جنجال‌های سیاسی صورت گیرد.
شورا می‌تواند محور مشارکت باشد زیرا سنت عمل جمعی که در آیات و روایات به آن اشاره شده تفاهم و همکاری است و مشارکت می‌تواند فواید بسیار زیادی را به دنبال داشته باشد از جمله انجمن و تشکل‌های غیردولتی و…
شوراییان به خاطر بسپارند که محور اصلی در سنت عمل جمعی تفاهم و همکاری است و برای اجرای مطلوب وظیفه نمایندگی لازم است از دخالت در امور اجرایی دستگاه‌ها خودداری و تنها به ایفای نقش نظارتی و هدایتی بپردازند. شوراییان منتخبین مردم هستند و باید با شفافیت پاسخ‌گو باشند و یک کانال پاسخگویی را برای مردم تعریف کنند و همان‌طور که بر کار دستگاه‌ها نظارت دارند بدانند مردم هم بر کار شوراییان و منتخبین خود نظارت می‌نمایند و ناظر بر عملکرد شورا می‌باشند و نکته مهم این است که هدف اصلی پاسخگویی و شفافیتسازی رفع ابهام می‌باشد تا شهروندان همیشه این اعتماد را حفظ کنند و بدانند که عملکرد شورا و کاری که انجام می‌دهد از چشم مردم دور نیستند و مهم‌ترین اصل دیگر در شورا و بین شوراییان وجود صداقت اعضا می‌باشد به‌طوری‌که با مردم باید شفاف، مسائل را مطرح کرد و در خیلی از مواقع از ظرفیت‌های موجود مخصوصاً نخبگان، جوانان، پیشکسوتان که کوله باری از تجربه هستند، دانشگاهیان، اصناف، بازاریان و… برای پیشبرد اهداف شهروندان استفاده کرد زیرا مردم فراتر از توانایی‌ها و امکاناتی که اعضای شورا دارند می‌تواند مؤثر باشند و کمک کنند.
اما مردم فهیم با بصیرت متعهد و دلسوز ولايت‌مدار و همیشه در صحنه هیچ‌وقت انتظار فراتر از توان اشخاص را ندارند. اما صداقت و شفافیت آنها را می‌خواهند و باید این مطلب را دانست که تواضع و جوشش با مردم و مسئولان را در جریان کارهای اجرایی نباید از خاطر برد که شوراییان و مسئولین به‌عنوان خادمین مردم باید خدمت صادقانه و بی‌منت را در همه‌جا سرلوحه کار خود قرار دهند.
