کمتر کاشمری بود که او و مکان حجره‌اش را نشناسد. یکی از کاسب‌های قدیم خیابان قائم که حجره‌اش در کنار کال خیابان نیازمند بود، هر کسی نمک‌های باکیفیت و خوب می‌خواست به او مراجعه می‌کرد. چند سالی می‌شود جای “حاج حسین“ در حجره‌اش خالی است، اما فرزندش همچنان درب مغازه را باز نگه داشته است.
محمد گرچه یکی از مصاحفروشان این شهر بود اما به یاد تمام خوبی‌ها و احترام شغل پدرش ادامه راه نمک‌فروشی را پیشه می‌کند، او همچنان درب حجره را آفتاب نزده باز و اسپند را دود می‌کند.
حلب روغن قدیمی را از کنار بر می‌دارد و روبرویم می‌گذارد. برای نشستن دستی به زانو می‌گیرد، با کشیدن آهی و گفتن جوانی کجایی که یادت بهخیر، خنده‌ای می‌کند! محاسنش را در همین حرفه سفید کرده است.
“محمد بامداد“ که اکنون 55 سالگی خود را سپری می‌کند، گفت: تقریباً بیش از 50 سالی می‌شود در حجره پدرم با فروختن نمک، با روزی حلال، چرخ زندگی خود را می‌چرخانم.
وی با بیان این‌که نخواستم بعد از فوت پدرم کارش به فراموشی سپرده شود، افزود: نمک‌فروشی، شغلی قدیمی هست که از گذشته‌ها بوده، گرچه روزگاری پدربزرگم چون نمی‌توانست نمک برای حجره تهیه کند به سفال‌فروشی روی آورد، اما زمانی که پدرم، این شغل را به دست گرفت در کنار سفال‌فروشی بیشتر وقت خودش را به نمک‌فروشی اختصاص می‌داد.
بامداد ادامه داد: از همان قدیم مشتریان زیادی داشته و اکنون هم که من شغل پدرم را ادامه می‌دهم، بسیاری از همان دوستان برای خرید نمک به این حجره مراجعه می‌کنند، گویی بازار نمک‌فروشی دیگر رمق سال‌های گذشته را ندارد، گرچه تهیه و حمل نمک سخت شده ولی قیمتش نسبت به اجناس دیگر پایینتر است.
این نمک‌فروش افزود: نمک‌های بسیاری برای شهر و روستاهای مختلف بجز بردسکن به دلیل نزدیکی به کویر، تهیه می‌کردیم.
بامداد با بیان این‌که نمک‌های کلبی را از کویر بردسکن، منطقه یونسی مرندیز، طبس و قم و سنگ نمک را از معادن نیشابور و سمنان تأمین می‌کنیم؛ افزود: زمانی که پدرم ماشین داشت برای آوردن نمک به کویر بردسکن می‌رفتیم، کار در این کویر سختی خودش را داشت و نمک‌ها را بار کرده و می‌آوردیم.
وی عنوان کرد: به نمک‌هایی که از کویر جمع‌آوری می‌کنند نمک کلبی، حلوایی و جدیداً به نام دریا نام‌گذاری کرده‌اند، این نمک در اصل از دریا نیست و در گذشته از دریاچه ارومیه که نمک خوبی داشته به دست می‌آمد، ولی چون عناصرش بیشتر از حد مجاز شده مصرفش دیگر خوب نیست.
این نمک‌فروش شهرمان گفت: نمک کویر و یا همان کلبی را داخل فرغون می‌ریختند و فشار می‌دادند تا به‌صورت سنگ در آید تا حمل آن راحت‌تر باشد، در واقع مانند قالب می‌شد.
وی افزود: کویر نمک مثل دریاچه آب است، نمک‌ها را وقتی از آب بیرون می‌آوردند در قالب‌ها می‌ریختند و باید یک روز بماند سپس آن‌ها را ایستاده می‌گذاشتند تا طرف دیگر آن خشک شود.
بامداد اظهار کرد: چون با ماشین نمی‌توانستیم داخل کویر برویم و حدود 30 تا 40 متر فاصله نمک‌ها با ماشین بود نمک‌های 5 تا 10 کیلویی را با دست می‌آوردیم و بار می‌کردیم.
بامداد گفت: در گذشته افراد زیادی نمک جمع می‌کردند ولی الان چون ماشیندارها خودشان به کویر می‌روند و نمک جمع می‌کنند، تعدادشان به سه نفر رسیده است، حتی دولت بخشی از کویر را به پیمانکار داده و ماشین‌ها باید هزینه ورود و برداشت نمک را پرداخت کنند.
این حجره‌دار تصریح کرد: در کویر بردسکن وقتی بارندگی نیست گردوخاک زیاد تولید می‌شود و نمک‌ها خاک می‌گیرد، در اردیبهشت کویر فقط آب دارد و خرداد به‌مرور آب که پایین می‌رود کویر سفید می‌شود.
وی زمان مناسب برای تهیه نمک از کویر را از تیرماه تا شهریور دانست و گفت: بعد از آن با شروع بادها، گردوخاک روی نمک‌ها را می‌گیرد و چون خاکی می‌شوند قابل‌استفاده نیست.
بامداد با اشاره به این‌که کویر گرمای خاص خودش را دارد، گفت: در کویر یونسی حدود 5 سانت نمک روی هم جمع می‌شود که با درست کردن حوضچه‌ها شب‌ها پر آب می‌شود و در هوای گرم این آب‌ها تبخیر و نمک باقی می‌ماند و این نمک‌ها را فقط از سحر تا ساعت‌های 8 صبح می‌توانند جمع کنند، در سمت بردسکن قال موری(گودال‌های یک متری برای جمع شدن آب) درست می‌کنند که نمک از داخل آن جوشیده، بالا می‌آید و خشک می‌شود.
وی افزود: چون بسیاری از نقاط کویر مثل باتلاق است در زمان حمل نمک باید کویر را به‌خوبی بشناسیم. وقتی خودروی‌مان در باتلاق گیر می‌کرد، پای پیاده خود را به روستاها می‌رساندیم تا با کمک روستائیان و تراکتور ماشین را از باتلاق بیرون آوریم به همین دلیل زمان دو تا سه شب آنجا می‌ماندیم.
بامداد با اشاره به این‌که قالب‌های نمک در طبس چون داخل فرغون درست می‌شود تمیزتر و سفیدتر هستند، افزود: دو سال قبل به دلیل کمبود بارندگی در منطقه، نمک‌ها خاکی بود و از کویر نمی‌توانستیم نمک برداشت کنیم. وقتی کاهش بارندگی داریم نمک رنگش خاکی می‌شود به همین دلیل از منطقه قم تهیه می‌کردیم.
وی گفت: سنگ‌های نمک که از معدن با کامیون برایمان می‌آوردند با سنگ‌شکن خورد و آسیاب می‌کردیم، تا نمک سفیدی به دست آید که بیشتر برای نانوایی‌ها استفاده می‌شد.
بامداد افزود: طی سال‌های اخیر سنگ‌های نمک را به کارخانجات می‌برند و با کاهش آنزیم‌های آن به‌صورت نمک‌های بسته‌بندی یددار به بازار عرضه می‌شود، در صورتی‌که نمک کلبی و همان دریایی و نمک سنگ طبیعی بسیار بهتر از این بستهبندیهاست.
بامداد عنوان کرد: مواد شیمایی که به نمک‌های بسته‌بندی اضافه می‌کنند به‌گونه‌ای است که نمی‌توان برای نگهداری پوست گوسفند و یا مَشک ماست استفاده کرد، چون خیلی زود آن‌ها را خراب می‌کند حال فکر کنید با بدن ما چه می‌کنند. ولی نمک کلبی این‌گونه نیست و آن‌ها را خراب نمی‌کند.
این حجره‌دار گفت: سنگ نمک حالت اسیدی دارد و نمک حلوایی و کلبی بهتر و شور است به همین دلیل بیشتر در مصرف رعایت می‌کنیم ولی نمک‌های بسته‌بندی را به دلیل شوری کم بیشتر استفاده می‌کنیم.
وی اظهار کرد: بعضی افراد چون قیمت نمک سنگ یک‌سوم نمک کلبی بوده و نمک سفیدتر و مشتری‌پسندتری دارد سنگ نمک را با نمککلبی مخلوط کرده و به نام کلبی به فروش می‌رسانند.
بامداد عنوان کرد: در گذشته آسیاب داشتیم و نمک‌های سنگ را با کامیون برایمان می‌آوردند و بیشتر برای خوراکی، پوست گوسفند و حالت سنگی را برای دام استفاده می‌کردیم.
نمک فروش شهرمان در پایان عنوان کرد: در تمام شغل‌ها حتی مشاغل قدیمی، مشکلات خیلی زود نمایان می‌شوند؛ یکی از مشکلاتی که در این شغل وجود دارد افرادی هستند که به‌تازگی به آن روی آورده‌اند و برای فروش ارزان‌تر، نمک‌ها را با یکدیگر مخلوط می‌کنند، در صورتی‌که نمی‌دانند بسیاری از این کار با مشکل مواجه می‌شوند.
