بهار و تابستان که از راه می‌رسد کشاورزان هم خوشحال می‌شوند و هم نگران؛ خوشحال از مشاهده خوشه‌های به بار نشسته کار و تلاش چندماهه خود و ناراحت و نگران بابت از بین رفتن محصولات زراعی و باغی به دلیل هجوم گاه‌وبیگاه آفات، بارش‌های بی‌موقع و خسارت زا و وقوع سیل و سرمازدگی؛ اندوهی که تنها مرهم آن شاید بیمه محصولات کشاورزی باشد، اما انگار بیمه‌ها هم پاسخگوی نیاز کشاورزان نیستند. منطقه ترشیز در کنار تمام ظرفیت‌هایی که دارد یکی از قطب‌های مهم کشاورزی در خراسان‌رضوی است، با این وجود کشاورزان هر سال شاهد از بین رفتن محصولات خود به دلایلی مختلفی هستند و در تمام این سال‌ها حمایت‌های مقطعی مسئولان از این قشر آسیب‌پذیر فقط یک مُسکن و راهکار زودگذر برای آنان بوده است.
رغبتی به بیمه باغات نیست
مشکلات کشاورزان ترشیز، دغدغه هرساله آن‌هاست که در اثر بروز حوادث هر روز گریبان یکی از محصولات را می‌گیرد.
یکی از کشاورزان روستای جابوز از توابع شهرستان خلیل‌آباد که در تگرگ و بارش‌های اخیر خسارت بسیاری به محصولات باغش وارد شده است، گفت: متأسفانه طی روزهای اخیر بسیاری از محصولات کشاورزان منطقه ترشیز از بین رفته است.
محمد نظافتی اظهار کرد: هرچند اعلام شده پرداخت خسارت‌ها به کشاورزان فقط از طریق بیمه انجام می‌شود، اما کشاورزان هیچ رغبتی به بیمه باغات خود ندارند.
وی با بیان اینکه ایراد در قانون است و کشاورزان و بیمه مقصر نیستند، افزود: علیرغم مبلغی که کشاورزان برای بیمه باغات و مزارع پرداخت می‌کنند اما مبلغ پرداختی از سوی بیمه بسیار ناچیز بوده که آن را هم در چند نوبت پرداخت می‌کنند.
این باغدار با اشاره به اینکه اگر در ابتدای سال خسارت به بخش کشاورزی وارد شود غرامت‌ها تا پایان سال به کشاورزان پرداخت می‌شود، گفت: این روند طولانی و مبلغ بسیار کم موجب شده کشاورزان رغبتی به بیمه محصولاتشان نداشته باشند.
نظافتی همچنین اذعان کرد: اگر به 80 درصد باغات خسارت وارد شود اما برآورد کارشناسان کمتر از این میزان و بسیار جزئی و اندک است و اصلاً هزینه‌ها و خسارت‌های کشاورزان را جبران نمی‌کند.
بیمه باغات توجیه اقتصادی برای کشاورزان ندارد
بیمه در پرداخت غرامت سریع عمل نمی‌کند و زمان زیادی می‌برد تا خسارت تعیین شده به کشاورز پرداخت شود، واقعیت این است که غرامت محصولات کشاورزی زمانی پرداخت می‌شود که دیگر مبلغ پرداخت شده ارزشی ندارد.
دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان خلیل‌آباد در همین خصوص با اظهار تأسف از اینکه مبلغی که هرساله بیمه برای خسارت‌های وارد شده به کشاورزان می‌دهد بسیار ناچیز است، افزود: اگر باغ انگوری را کامل بیمه کنیم و در ادامه به دلیل حوادث غیرمترقبه باغ از پایه و به‌طور کامل خشک و نابود شود کل مبلغی که بیمه در سال گذشته داده 18 میلیون تومان بوده که این مبلغ در برابر خسارت هنگفت وارد شده رقمی محسوب نمی‌شود.
روح‌اله ناصری کندری با اشاره به اینکه چون بیمه باغات توجیه اقتصادی برای کشاورزان ندارد عملاً هیچ تمایلی برای بیمه کردن باغاتشان ندارند، اظهار کرد: بارها درخواست افزایش تعرفه‌های بیمه را داشته‌ایم اما چون توان مالی‌شان پائین است، موافقت نکرده‌اند.
وی با بیان اینکه کشاورزان هنوز بابت خسارت‌های سال گذشته از دولت طلبکار هستند، تصریح کرد: بسیاری از باغات پسته و انگور منطقه براثر تگرگ و توفان چند روز گذشته از بین رفته است.
ناصری گفت: باغی که یکی میلیارد تومان محصول داشته نهایت 20 تا30 میلیون تومان از سوی بیمه پرداخت می‌شود، کشاورزان موافق هستند رقم واقعی بیمه را بدهند، اما آن‌ها هم رقم اصلی خسارتی که وارد می‌شود را به کشاورز پرداخت کنند.
پرداخت 100 میلیارد تومان غرامت به کشاورزان
هرچند بیمه اختیاری است اما با توجه به بالا بودن ریسک تولید محصول در منطقه، تأکید زیادی بر بیمه محصولات کشاورزی وجود دارد.
مديرعامل نمايندگي بيمه كشاورزي كاشمر در همین خصوص گفت: برای پرداخت غرامت به کشاورزان حداکثر تعهد را در نظر می‌گیرند و در ضریب خطری که محصول را تهدید می‌کند ضرب شده و حق بیمه به دست می‌آید که این برای هر محصول متفاوت است.
مجید خزاعی با بیان اینکه در 22 محصول در منطقه ترشیز تحت پوشش بیمه کشاورزی می‌باشد، از پرداخت بخش قابل‌توجهی از حق بیمه توسط دولت خبر داد و گفت: هر باغ برای اینکه بیمه شود باید شرایط و استانداردهای لازم را داشته باشند، اکنون 70 تا 80 درصد محصول گندم تحت پوشش بیمه قرار دارد.
وی با اشاره به اینکه شاید در کاشمر دو هزار هکتار باغ انگور داشته باشیم اما فقط 495 هکتار تحت پوشش بیمه هستند، عنوان کرد: فقط فضای سبز مفید تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرد.
مديرعامل نمايندگي بيمه كشاورزي كاشمر با بیان اینکه از ابتدای سال زراعی تاکنون در شهرستان‌های تحت پوشش 15هزار و 186 فقره بیمه‌نامه صادر نموده‌ایم، عنوان کرد: از ابتدای سال زراعی در منطقه ترشیز11 هزار و 680 بیمه‌نامه صادر شده است.
وی افزود: 4800 فقره بیمه‌نامه برای خلیل‌آباد، 3470 فقره در کاشمر، 981 فقره در کوهسرخ و دو هزار و 429 فقره برای محصولات مختلف بردسکن صادر شده است.
مديرعامل نمايندگي بيمه كشاورزي كاشمر اظهار کرد: چون 70 درصد حق بیمه توسط دولت پرداخت می‌شود به همین دلیل حداکثر تعهد را تعریف می‌کنیم، به‌عنوان‌مثال حداکثر تعهدی که برای باغات انگور کاشمر در نظر گرفته می‌شود 30 میلیون تومان است در صورتی‌که درآمد واقعی‌شان بسیار بیشتر است.
خزاعی سطح زیر پوشش بیمه محصولات زراعی در منطقه ترشیز را بیش از 50 تا 60 درصد و در باغات حدود 20 تا 30 درصد اعلام کرد و گفت: علیرغم اینکه بیشترین محصول منطقه انگور است اما چون محصول استراتژیک نیست فقط 20 درصد ارزش محصول را تحت پوشش بیمه قرار می‌دهیم ولی در گندم این میزان بیشتر است.
وی در ادامه با تأکید بر اینکه هرگونه کمک به کشاورزان فقط از طریق صندوق بیمه کشاورزی امکان‌پذیر است، در خصوص تأخیر در پرداخت غرامت‌ها به کشاورزان افزود: هرچند تا پایان سال گذشته یکی از کمبارشترین سال‌ها را داشتیم اما مجدد از ابتدای امسال بارش افزایش یافت به همین دلیل تا زمان برداشت محصولات زراعی و باغی باید صبر کنیم.
خزاعی اذعان کرد: زمان برداشت محصول کمیته‌ای برای خسارت‌ها تشکیل می‌شود و میزان کاهش محصول مشخص و آن موقع مبلغ غرامت نهایی و پرداخت می‌شود.
مديرعامل نمايندگي بيمه كشاورزي كاشمر بیان کرد: هرچند در زمانی که خسارت وارد می‌شود برآوردهای اولیه صورت می‌گیرد اما بر اساس دستورالعمل برای محصولات باغی و زراعی تا زمان برداشت خسارتی پرداخت نمی‌شود.
وی در ادامه از پرداخت کامل خسارت‌های سال گذشته خبر داد و افزود: برای هشت شهرستان زیرمجموعه ما شامل تربت‌حیدریه، زاوه، باخرز، تایباد، مه ولات، کاشمر، کوهسرخ و خلیل‌آباد حدود 100 میلیارد تومان پرداخت شده است.
خزاعی گفت: سال گذشته برای کاشمر 5/5 میلیارد تومان، خلیل‌آباد 9 میلیارد و 600 میلیون تومان، فیض‌آباد 5/17 میلیارد تومان، تربت‌حیدریه 20 میلیارد تومان، زاوه 7 میلیارد و 600 میلیون تومان، باخرز 14 میلیارد تومان ، تایباد 5/19 میلیارد تومان، کوهسرخ سه‌میلیارد و 300 میلیون تومان و بردسکن 5/12 میلیارد تومان پرداخت غرامت داشته‌ایم.
وی با بیان اینکه در زراعت و باغات فقط عوامل قهری و طبیعی مانند سیل، زلزله، تگرگ و توفان را تحت پوشش قرار می‌دهیم و خسارت‌هایی که از خاموشی چاه موتورها وارد می‌شود تحت پوشش نیست، از شرایطی برای تقسیط و تخفیف بیمه محصولات کشاورزی خبر داد.
***
هرچند کشاورزان با مشکلات بسیاری مواجه‌اند اما واقعیت این است که در شرایط فعلی هیچ راهکاری در کشور برای پرداخت خسارت به کشاورزان در اثر عوامل قهری مثل سیل و تگرگ و خشک‌سالی و… به غیر از بیمه محصولات کشاورزی وجود ندارد، به همین دلیل هم بهره‌برداران و زحمتکشان بخش کشاورزی باید قبل از اقدام به کشت و زرع به فکر بیمه محصولات کشاورزی خود باشند.
بیمه محصولات کشاورزی راهکار بسیار خوبی برای جبران خسارت‌های وارده به کشاورزان، باغداران و دامداران است، اما چالش‌هایی مانند پرداخت دیرهنگام غرامت و متناسب نبودن خسارت و غرامت پرداخت شده، رغبت آن‌چنانی برای استفاده افراد از بیمه‌های کشاورزی ایجاد نمی‌کند و لازم است تا تجدیدنظر مثبتی برای بهبود میزان و زمان پرداخت خسارت‌ها انجام شود.
