نحوه ساخت‌وسازهای خانه‌های قدیم را وقتی مرور کنیم یکی از مهم‌ترین اصولی که در همه آنها رعایت می‌شد، “حریم خانه و خانواده” بود؛ خانه‌هایی که در آنها حرمت خانواده به‌خصوص زنان و دختران به‌شدت حفظ می‌شد. تقسیم‌بندی فضاي خانه‌های قدیم قبل از هر چيز نشانگر آن بود که پيشينيان ما براي حفظ “حريم خصوصي خانه” ارزش و اهميت قائل بودند. هشتي‌خانه، دالان، ورودي، پنجره‌ها، میهمان‌خانه، جدايي تالار پذيرايي از نشيمن و… همه نشان‌دهنده اهميت تقسیم‌بندی در معماري خانه‌های قديمي بود.
در گذشته حتی اگر درب خانه باز بود با «در زدن»، «اجازه گرفتن»، «یااللّه گفتن»، «زنگ زدن»، «سرفه کردن»، «پا بر زمین کشیدن» یا با هر وسیله ممکن، صاحب‌خانه یا ساکن اتاق باید خبردار می‌شد و اجازه ورود را می‌داد. دالان‌های عریض و طویل، حیاط‌های بزرگ، اندرونی و بیرونی و پرده‌هایی که در ورودی منازل نصب می‌شد حکایت از آن داشت که خانواده برای مخفی نگه‌داشتن حریم خانه از دید افراد غریبه بسیار مقید بود. اما متأسفانه در ساخت‌وسازهای جدید نه‌تنها این حریم دیگر رعایت نمی‌شود، بلکه بسیاری از خانه‌ها به حیاط و حتی اتاق منازل دیگر مشرف‌اند و دیگر حرمتی برای خانه و خانواده نمانده است!
قانونی که اجرا نمی‌شود!
هرچند بر اساس اصول ساختمان‌سازی اگر پنجره واحد مسکونی در فضایی نصب شود که کف آن در ارتفاع بیش از70 سانتیمتر از زمین یا فضای مجاور ارتفاع داشته باشد، باید دست‌انداز پنجره در ارتفاع حداقل1.10متر احداث‌شده و یا دارای جان پناهی به ارتفاع حداقل 1.10متر از کف فضا باشد، اما امروزه متولیان این حوزه بدون این‌که احترامی برای حریم خانواده‌ها قائل باشند، این میزان را کاهش داده‌اند، به‌طوری‌که خانه‌های آپارتمانی به‌راحتی به یکدیگر و به‌خصوص خانه‌های ویلایی مجاور مشرف هستند و دیگر امنیت و آرامشی در آنها مشاهده نمی‌شود.
در همین خصوص یکی از مهندسان شهرسازی در کاشمر گفت: اگرچه ساخت‌وسازهایی که در گذشته انجام می‌شد حریم هر خانه با نحوه جانمایی ارتفاع پنجره‌ها رعایت می‌شد، اما در حال حاضر این اصول رعایت نمی‌شود.
سیدحسین حسینی با انتقاد از این‌که در ساخت‌وسازهای جدید برای جلوگیری از اشراف منازل به یکدیگر ضابطه‌ای وجود ندارد، افزود: قبلاً ارتفاع هر پنجره به‌خصوص پنجره‌هایی که مشرف به منازل مجاور بودند باید یک متر و70 سانتیمتر می‌بود و حتی اگر کسی این اصول را رعایت نمی‌کرد، بر اساس قوانین کمیسیون ماده 100، باید مقدار کسری با نصب حفاظ و یا ورق جبران می‌شد.
وی تصریح کرد: ارتفاع پنجره‌ها باید به‌گونه‌ای می‌بود که اگر کسی در داخل خانه‌اش تمام‌قد بایستد، نتواند خانه مقابل یا مجاور را ببیند، ولی اکنون کمیسیون ماده 100 و شهرداری برای ارتفاع پنجره‌ها و اشرافیت به منازل یکدیگر، حساسیتی ندارند.
این کارشناس حوزه شهرسازی گفت: هرچند برخی می‌گویند برای نورگیری بیشتر اتاق‌ها، ارتفاع پنجره‌ها کاهش‌یافته است، اما به دلایل اعتقاداتی که مردم برای جلوگیری از دید خانه‌های مقابل دارند سرتاسر پنجره‌ها را پرده می‌کشند و همچنان هیچ نوری ندارند.
وی افزود: اگرچه در گذشته برای امدادرسانی سریع‌تر ناشی از آتش‌سوزی در دستورالعملی ارتفاع پنجره راه‌پله‌های آپارتمان‌ها پائینتر تعریف شد، اما به‌مرور این موضوع به پنجره‌های اتاق‌ها نیز تعمیم داده شد.
حسینی عادی شدن این مسئله را معضلی برای مردم متدین و مذهبی کاشمر دانست و با بیان این‌که بخشی از مردم از کاهش ارتفاع پنجره‌ها و مشرف بودن منازل به یکدیگر گلایه‌مند هستند؛ گفت: متأسفانه در وضعیت فعلی حریم و امنیت خصوصی مردم از بین رفته و در منازل خود هم آرامش ندارند.
این مهندس شهرسازی با اشاره به این‌که اخیراً حتی پنجره اتاق‌ها را از کف می‌زنند درصورتی‌که این برگرفته از فرهنگ غرب است، خاطر نشان کرد: شاید مسئله اشرافیت و حجاب برای غربی‌ها مهم نباشد و از نور و آفتاب آن‌هم استفاده کنند، ولی ما فقط تقلید کردیم و به دلیل اهمیت عفاف و حجاب عملاً برای بسیاری این نوع پنجره‌ها کارآیی ندارد.
وی از متولیان امر به‌خصوص شورای‌شهر و شهرداری و کمیسیون ماده 100 خواست؛ در شهرهایی مانند کاشمر که هنوز اصالت دینی خود را حفظ کرده‌اند ضوابط رعایت حریم‌ها بیشتر اعمال شود تا آرامش شهروندان تأمین گردد.
بلایی که مسئولان غیربومی بر سر مردم آوردند!
متأسفانه در بسیاری مواقع تصمیم‌گیری‌های برخی مسئولان غیربومی، بلاهای جبران‌ناپذیری بر سر مردم این شهر آورده است که عدم رعایت حریم خانه یکی از همین موارد است، به‌طوری‌که مسئول شهرسازی شهرداری کاشمر در همین خصوص می‌گوید: بر اساس نامه یکی از طراحان معماری درسال 1394 خطاب به دبیرخانه کمیسیون ماده 5 اعلام شد، بر اساس ضوابط طرح تفصیلی کاشمر ارتفاع پنجره فقط در ضلع شمال که حیاط‌خلوت دارد باید 170 باشد و برای پنجره‌های رو به معبر و حیاط الزام به این ارتفاع نیست.
سعید زارع‌پور خاطر نشان کرد: پس از تائید این نامه توسط کمیسیون ماده 5 و ابلاغ آن به شهرداری کاشمر، ملزم به رعایت و اجرای آن شدیم.
وی عنوان کرد: از نظر مقررات ملی ساختمان در زمان امدادرسانی به ساختمان‌های چندطبقه و بر اساس ضوابط طرح تفصیلی، ارتفاع پنجره‌هایی که رو به معابر هستند باید حداقل 1.10 باشد و بیشتر از آن مغایر ضوابط است.
مسئول شهرسازی شهرداری کاشمر با بیان این‌که هر شهر ضوابط طرح تفصیلی خاص خودش را دارد، اظهار کرد: طرح تفصیلی را اداره کل راه و شهرسازی به نمایندگی از وزارت متبوع تهیه و مشاور را تشخیص صلاحیت و کار را به آنها ارجاع می‌دهند.
وی با اشاره به این‌که شهرداری با این مشاور فقط همکاری داشته و حتی اجازه مکاتبه مستقیم با این فرد را ندارد، بیان کرد: هرچند ما به‌صورت مکتوب اعتراض خود را اعلام نمودیم که با توجه به فرهنگ مردم منطقه ارتفاع پنجره‌های رو به حیاط هم 1.70 در نظر گرفته شود، ولی توجهی نشد.
زارع‌پور همچنین در خصوص وضعیت واحدهای فاز 5 مسکن مهر گفت: فاز 5 مصوبه کمیسیون ماده 5 دارد و معماری و تیپ اجرایی آنها به شهرداری ابلاغ و برابر آن اجرا شد.
در خاتمه
مسئولانی که این روزها بر موضوع رعایت عفاف و حجاب و خانواده توجه بسیاری دارند، بهتر نیست به این موضوع که مشکلات جدی را برای خانواده‌ها به وجود آورده، داشته باشند؟! قطعاً آقای دادستان به‌عنوان مدعی‌العموم و ستاد امربه‌معروف و نهی از منکر می‌توانند در حمایت از مردم مؤمن و مذهبی این شهر ورود قاطعی به این موضوع داشته و از اجرای برخی قوانین غلط توسط افراد غیربومی جلوگیری نمایند.
اگر واقعاً در عمل به فکر امنیت و آرامش خانواده هستیم، می‌طلبد؛ مسئولان مربوطه با توجه به فرهنگ مردم منطقه به این موضوع ورود جدی داشته باشند.
