واژه “ویل“ در قران مجید 39 مرتبه آمده است. کلمه ویل اغلب درباره تحریفکنندگان دین، ریاکاران و غافلان نماز، بدگویان عیبجو، تکذیبکنندگان قیامت و کتب آسمانی، ظلمکنندگان، دروغگویان، کمفروشان، سختدلان از یاد خدا و… به کار رفته است.
به تعبیر دیگری میشود گفت؛ واژه ویل در قرآن درباره ظالمان اقتصادی، سخرهکنندگان حقایق دینی و الهی، خائنین فرهنگی و منحرفان اعتقادی یعنی کافران و شرکا استعمال شده است.
به باور علامه طباطبایی در المیزان، ویل به معنای هلاک و عذاب شدید و نیز به معنای اندوه و خواری و پستی است و در اصطلاح هر چیزی را که آدمی سخت از آن حذر میکند، ویل میگویند. در بعضی از روایات ویل به معنای وادی خاصی در جهنم آمده که کافران در آن سرازیر میشوند و پس از چهلسال به قعر آن میرسند. در بعضی روایات آمده که ویل وادی جوشانی از صدید یعنی (چرک و خونجوشان) است که چهلسال زمان رسیدن به ته آن است.
علامهطباطبایی در المیزان در تفسیر آیه270سوره بقره معتقد است؛ «امتناع ورزیدن از اصل انفاق بر فقرا از سوی مسلمانان در صورتیکه فقیرانی احتیاج به کمک داشته باشند از گناهان کبیره هم مهلکتر است» و خداوند بعضی از اقسام این خودداری را شرک به خدا و کفر به آخرت خوانده است، مانند امتناع از دادن زکات و فرمود: «و ویل للمشرکین الذین لایوتون الزکاه و هم بلاخره هم کافرون.» منظور از مشرکینی که با ویل تهدید شدند، مسلمانانی هستند که زکات نمیدادند و به عبارتی صدقه پرداخت نمیکردند.
در قران مجید دو سوره با ویل شروع میشود یکی “وَيْلٌ لِلْمُطَفِّفِينَ“ وای بر کمفروشان و دیگری “وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ“. وای بر عیبجویان و مسخره کنندگان. اولی درباره مال حرام و دومی در مورد آبروی مردم که باید مراقب هر دو باشیم.
پیامبر(ص) در اهمیت این موضوع میفرمایند: «همه چیز مسلمان از مال، آبرو و خونش بر مسلمانان دیگر حرام است. هرگاه مؤمنی برادر دینی خود را متهم نماید ایمان او آب میشود و از بین میرود، همانطور که نمک در آب حل میشود و از بین میرود.»
در احادیث معصومین داریم که ربا 73 قسم است و بدتر از همه رباها، تجاوز به آبروی مسلمانان است، کسی که خبر ناروایی بشنود و آن را منتشر کند مثل این است که خودش آن کار زشت را انجام داده است.
روایت است که نزدیکترین وضعی که انسان به کفر دارد این است که لغزشها و خطاهای برادر دینیاش را شماره کند. ابنعباس نقل میگوید پیامبر(ص) از علی(ع) پرسید؛ «اگر مردی را در حال ارتکاب عمل نامشروعی دیدی چه میکنی؟» امام پاسخ دادند: «او را میپوشانم.» رسول خدا(ص) پرسیدند: «اگر دوباره او را در حال ارتکاب همان گناه دیدی؟» امام پاسخ دادند: «او را با لباسهایی که دارم میپوشانم.» رسول خدا(ص) مرتبه سوم این سئوال را پرسیدند و امام برای مرتبه سوم همان پاسخ را دادند. پیامبر(ص) فرمودند: «جوانمردی جز علی(ع) نیست.» آنگاه رسول خدا رو به اصحاب کردند و فرمودند: «برای برادران خود، پردهپوشی کنید.»
مقصود از روایت، رازداری و پوشاندن عیوب پنهانی دیگران است که شخص مؤمن گناهی در خلوت و پنهانی انجام میدهد و کسی او را در آن حال ببیند در حد امکان نباید عمل او را فاش و برملا سازد و به دیگران خبر دهد بلکه باید پرده پوشی نمایند. در همین راستاست که بر اساس موازین دینی حتی اگر سه نفر گواهی دهند که فردی را در حال عمل نامشروع دیدهاند نهتنها گواهی آنان مورد پذیرش قرار نمیگیرد، بلکه خود آنان مجازات میشوند، چون وظیفه تمامشان رازداری بوده و آنان از انجام این وظیفه سرپیچی کردهاند مگر آنکه تعداد گواهان به چهار نفر برسد که چنین فرد بیشرمی که در حضور چهار نفر مرتکب عمل نامشروع شده مجازات خواهد شد. امامعلی(ع) در نامهاش به مالک اشتر نخعی به او توصیه کرد؛ «ای مالک اگر شبهنگام کسی را در حال گناه دیدی فردا به آن چشم نگاهش مکن، شاید سحر توبه کرده باشد و تو ندانی.»
امام صادق(ع) فرمود: «هر کس به زیان مؤمنی سخن بگوید و قصدش رسوایی و از بین بردن مروت و جوانمردی او باشد تا از چشم مردمان بیفتد، خداوند او را از ولایت خودش به ولایت شیطان میاندازد ولی شیطان هم او را نمیپذیرد.»
در حدیث دیگر است که حرمت مؤمن از حرمت کعبه بالاتر است. ریختن آبروی مؤمن گناهش بیشتر از تخریب خانه خداست.
امام صادق(ع) فرمودند: «بهتان زدن به آدم بیگناه بزرگتر از آسمان و سنگینتر از کوههای استوار است.» و همچنین میفرمایند؛ خداوند در زمین برای پنج چیز پیامبر(ص)، آل پیامبر(ص)، کتاب خدا، کعبه و آبروی مؤمن حرمت و احترام قرار داده است.
هرچند انسان باید مواظب باشد که از رفتارها و گفتارهایی که او را در معرض تهمت قرار میدهد پرهیز نماید، ولی معمولاً بیماردلان و اشخاص بیمقدار که توان رویارویی با افراد را ندارند و فاقد منطق قوی هستند لغزشهای دیگران را پیگیری کرده و دست به افشاگری میزنند و تلاش میکنند با ریختن آبروی دیگران، برای خود آبرو و اعتبار کسب نمایند. غافل از اینکه خود را رسوا میکنند. علی(ع) میفرمایند: «افراد فاسد و شرور به دنبال کشف و پخش عیوب مردماند و مانند مگس همواره به دنبال مواضع فاسد میگردند و هرگز زیباییها و محسنات را نمیبینند.»