در یک نقطه دور افتاده در مکانی نزدیک شهر کاشمر، منطقه‌ای است پر از کوره‌های آجرپزی که هرچند عمر زیادی دارند، اما به همان اندازه با مشکل مواجه‌اند. این روزها بسیاری از کوره‌های روستای قوژد که در مجاورت این شهر قرار دارند به دلیل سیاست‌های غلط خاموش شده‌اند. گرچه زمانی این منطقه120کوره داشت و در هریک از آنها، 20 خانوار ارتزاق می‌کردند، اما اکنون بسیاری از آنها به دلیل چند برابر شدن تعرفه گاز و سخت‌گیری در تأمین خاک موردنیاز از کار افتاده‌اند.
* * *
یکی از کوره‌داران قدیمی روستای قوژد در همین خصوص با بیان این‌که گران شدن قیمت گاز و از سویی سخت‌گیری‌ها برای برداشت خاک موجب شده تعدیل نیرو داشته باشم، افزود: گرچه سال‌ها قبل تا 20 کارگر داشتم اما پارسال به 5 نیروی بیمه شده کاهش یافت و امسال نیز عذر همان تعداد را هم خواستم.
اکبر سیاووشی اظهار کرد: اگر سخت‌گیری‌ها نبود کوره‌ها باید از اردیبهشت روشن می‌شد و تا دی‌ماه کارگرها مشغول کار بودند اما امسال این‌گونه نبود.
این کوره‌دار با اشاره به این‌که برای تأمین خاک موردنیاز اعلام کرده‌اند که ابتدا باید معدن به ثبت برسانیم، گفت: گرچه به جزء خاک روستای قوژد از خاک هیچ منطقه دیگری برای تولید آجر به دلیل نداشتن کیفیت لازم نمی‌توان استفاده کرد، اما اجازه برداشت داده نمی‌شود.
وی گفت: افرادی از سمت روستای کسرینه و شهرستان خلیل‌آباد اعلام نموده‌اند که حاضرند خاک باغ‌شان را برای‌مان بیاورند و حتی نصف مبلغ کرایه را هم خودشان بپردازند، اما به دلیل داشتن ماسه فاقد کیفیت لازم برای تولید آجر است.
سیاووشی با بیان این‌که سال گذشته هزینه گاز مورد نیاز کوره 50 میلیون تومان شده اما امسال به بیش از 300 میلیون تومان رسیده است، گفت: اخیراً قیمت هر مترمکعب از 180 تومان به هزار تومان رسیده است.
وی با اعلام این‌که در کنار این مشکلات قیمت حمل خاک هم افزایش یافته است، تصریح کرد: نرخ حمل خاک از 170 هزار تومان در سال قبل، به 500 هزار تومان افزایش یافته است.
این کوره‌دار خاطر نشان کرد: اخیراً اعلام شده زمین باغی که می‌خواهیم از خاک آن استفاده کنیم ابتدا باید تغییر اراضی بدهیم، یعنی اگر بخواهم خاک باغ خودم را که دیگر کشت و کاری در آن نمی‌شود را برای ساخت آجر استفاده کنم باید ابتدا برای تغییر کاربری 10 مَن زمین، صد میلیون تومان به امور اراضی جهادکشاورزی پرداخت کنم.
وی کمبود آب را یکی دیگر از مشکلات جدی دانست و افزود: نبود مواد اولیه و گرانی هزینه موجب شده فقط در کوره من تعداد کارگرها از20 نیرو در قدیم، به نهایت یک نفر برسد.
سیاووشی بیان کرد: رونق کوره‌ها در گذشته به حدی بود که حتی از شهرهای اطراف تمام تابستان را برای کار کردن، به‌صورت خانوادگی به این منطقه می‌آمدند.
وی که از 33 سال قبل وارد این صنعت شده است، بیان کرد: اکنون مجبورم به دلیل افزایش هزینه‌ها بیشتر کارها را خودم انجام دهم.
این کوره‌دار با بیان این‌که این روزها دیگر مواد اولیه تولید آجر را نداریم، افزود: گرچه باغی را برای برداشت خاکش خریداری نمودم اما اجازه برداشت را نمی‌دهند و می‌گویند باید معدن خاکی را به ثبت برسانیم.
وی با اشاره به این‌که امسال به دلیل همین مشکلات 100 کوره غیرفعال بودند، بیان کرد: برخی هم که به‌صورت غیرمجاز خاک تأمین کرده‌اند، جریمه سنگینی شده‌اند.
سیاووشی با اعلام این‌که حتی اگر در شهری مانند خلیل‌آباد خاک هم داشته باشد با گران شدن تعرفه گاز و کرایه‌ها حمل آن مقرون‌به‌صرفه نیست، گفت: علیرغم این‌که این روزها اوج فعالیت کوره‌ها باید می‌بود ولی همه تعطیل شده‌اند و یا تولید خود را به‌شدت کاهش داده‌اند.
وی از روستای قوژد به‌عنوان قطب تولید آجر باکیفیت در استان نام برد و گفت: تولیدات کوره‌های آجرپزی این منطقه علاوه بر شهرهای خراسان‌رضوی به دیگر استان‌ها هم فرستاده می‌شود.
وی با بیان این‌که به دلیل وجود مشکلات مجبور به فروش دستگاه‌ها شده‌ام، خاطر نشان کرد: اگر وضعیت به همین منوال پیش برود بدون شک در آینده نزدیک ساخت‌وساز منطقه برای تأمین آجر با مشکلات جدی مواجه خواهد شد.
این کوره‌دار گفت: متأسفانه کسانی برای این صنعت تصمیم‌گیری می‌کنند که هیچ تخصصی ندارند و فقط نظر می‌دهند که کوره‌دار چه بکند. کسانی که می‌گویند باید معدن خاک به ثبت برسانیم نمی‌دانند که معدن خاکی وجود ندارد و باید از همین خاک موجود استفاده کنیم.
خاموشی کوره‌ها و مشکل کارگران
یکی از مشکلات عمده کوره‌ها، گرانی سوخت و در نظر نگرفتن بسته‌های حمایتی برای این واحدهاست.
علیرضا نخعی یکی از کارگرانی که از 13سالگی در کوره‌های آجرپزی فعالیت داشته و اکنون 64 سال از عمرش می‌گذرد، گفت: قدیم 8 کوره در روستای قوژد بیشتر نبود، اما اکنون گرچه به120کوره رسیده‌اند اما بسیاری از آنها غیرفعال هستند.
وی با اشاره به این‌که بسیاری از کارگران به دلیل مشکلات کوره‌داران بیکار شده‌اند، افزود: اگر کوره‌ای هم فعالیت داشته باشد به دلیل کمبود خاک تولید آجرش را بسیار کاهش داده است.
نخعی با بیان این‌که قدیم هر کوره آجرپزی از مرحله خاک تا پخت آجر۲۰ نفر مشغول کار بودند و باید از سحر تا ساعت‌های ۹ شب کار می‌کردند، تصریح کرد: متأسفانه امروزه دیگر امکان به‌کارگیری این تعداد نیرو توسط کوره‌دار نیست.
وی که 4 فرزند دارد، افزود: تعطیلی کوره‌های آجرپزی کارگران را با مشکلات بسیاری مواجه کرده و برای تأمین هزینه‌های زندگی نمی‌دانیم چه بکنیم.
نخعی با اشاره به این‌که امیدواریم مسئولان به فکر رفع مشکلات این صنعت باشند، گفت: بسیاری از کوره‌داران چون طاقت و تحمل افزایش چندین برابری قیمت گاز را ندارند و از سویی امکان تأمین خاک سخت شده، ترجیح داده‌اند کارشان را تعطیل کنند، تا این‌که بخواهند ضرر و زیان بدهند.
* * *
مشکلات کوره‌داران سال‌هاست ادامه دارد. اما آیا عزم جدی برای جلوگیری از آن وجود دارد؟ کوره‌های آجرپزی منطقه، نیازمند حمایت مسئولان مربوطه هستند تا رونق تولید و اشتغال دوباره به این شهرستان که قطب تولید آجر در استان محسوب می‌شود، باز گردد.
آنچه واضح است این‌که کوره‌های آجرپزی به مانند بسیاری از واحدهای تولیدی دیگر پس از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها به حمایت دولت نیاز دارند تا بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند، اما این حمایت‌ها نباید آنقدر دیر اجرایی شود که دیگر تأثیری نداشته و این واحدها برای همیشه تعطیل شده باشند.
