“مصطفی نسائی” فرزندی از دیار ترشیز و از دل کویر است. او تا پایان دوران دبیرستان در این منطقه تحصیل‌کرده و ادامه تحصیل باعث جدایی‌اش از منطقه شده است. نسائی در مقطع لیسانس در دو رشته حقوق و برنامه‌ریزی شهری و سپس در مقطع دکترا در رشته حقوق عمومی، تحصیل کرده است و اینک مدیرکل واگذاری زمین و مسکن در وزارت راه و شهرسازی و سازمان ملی زمین و مسکن است. او در آخرین شماره نشریه آوای‌کاشمر در سال 1403 به ما این فرصت را داد که پای صحبت‌هایش بنشینیم و با او گپ و گفت مفصلی داشته باشیم.
او در این گفت و گو به خاطره‌ای جالب از روزهای حضورش در کاشمر برای‌مان گفت از وقتی که به ساندویچی میخک در میدان مرکزی می‌رفته و ساندویچ‌هایش در عین خوشمزگی خیلی هم اقتصادی بوده و صبح‌ها شلوغ می‌شده است. به طوری که وقتی کسی را که نمی‌توانستی هیچ‌جا پیدا بکنی، می‌توانستی در این ساندویچی پیدا کنی. البته بیشتر از گذراندن وقت برای خوردن ساندویچ اوقاتی صرف احوالپرسی می‌شد و هنوز هم مرور این خاطرات برایش نوستالژی است و تداعی‌کننده خاطره‌ای خوب و جالب. آنچه در پی می‌آید؛ سئوالات ما و پاسخ‌های اوست.
*جناب آقای نسائی ضمن تشکر از قبول زحمت برای انجام این گفتگو، به‌عنوان اولین سئوال، مختصری درباره بیوگرافی خود بفرمایید؟
سلام و وقت بخیرخدمت شما و تمام همشهریان گرامی، متولد سال 1361از منطقه کویر(مهدی‌آباد) هستم، که دوران ابتدایی را در مدرسه المهدی، راهنمایی را در مدرسه شهید موسوی و دوران متوسطه را در دبیرستان شهید مقدسی و پیش‌دانشگاهی را در مرکز پیش دانشگاهی الغدیر کاشمر به پایان رساندم. دوبار در کنکور شرکت کردم سال اولی که کنکور دادم بورسیه ارتش قبول شدم و انصراف دادم. مجدد در سال۱۳۸۰ با پذیرش در دانشگاه اصفهان برای طی دوران تحصیل در مقطع لیسانس از منطقه رفتم و این مرحله آغاز جدایی‌ام از منطقه ترشیز را رقم زد.
* کمی از شغلتان و مسیری که طی کردید برای‌مان بگویید، شغل فعلی شما چیست و بر چه اساس انتخاب شد؟
به دنبال تحقق یک سری اهداف ذهنی که از قبل برای خودم ترسیم کردم، از منطقه رفتم. چون باورم بر این است جهان و زندگی فرصت یکباره می‌باشد و باید بر اساس آنچه حس خوبی به ما می‌دهد تلاش کنیم و ادامه بدهیم و خسته نشویم. من در حال حاضر مدیرکل واگذاری زمین و مسکن در وزارت راه و شهرسازی و سازمان ملی زمین و مسکن هستم. حوزه عملکردم مربوط به تمامی اراضی واقع در محدوده و حریم شهرها و به نوعی مدیریت زمین و مسکن در پهنه سرزمین است. درباره انتخاب این شغل باید بگویم، ما در دورانی به دنیا آمدیم که انتخاب شغل، خیلی دست خود آدم نبود. همان‌طور که گفتم در دانشگاه افسری امام‌علی(ع) به عنوان بورسیه پذیرفته شدم اما انصراف دادم. البته ایده‌های ذهنی داشتم ولی اینکه دقیقاً در چه شغل و جایگاهی می‌توانست آن ایده‌ها تجلی یابد خیلی مشخص نبود. فقط می‌دانستم یک هدفی دنبال می‌کنم، اما هدفم در مسیری که ابتدا می‌رفتم قرار نداشت؛ لذا منصرف شدم و برگشتم. نهایتاً ادامه همین مسیر باعث شد خواسته یا ناخواسته تجربیاتی کسب کنم که آن تجربیات عملاً در انطباق با شغل فعلی‌ام است. به طوری‌که در مقطع دکترای حقوق عمومی تحصیل کردم و این رشته در حوزه‌های عمومی، اداری و سیاسی کاربردهای بسیار زیادی دارد و رشته جدیدی است که حدوداً در 10 سال اخیر در ایران جایگاه ویژه‌ای در بحث حقوق شهروندی و… پیدا کرده است.
البته در مقطع لیسانس در دو رشته حقوق و برنامه‌ریزی شهری تحصیل کرده‌ام که انطباق کاملی در حوزه شغلی‌ام با هم دارند و بعد حقوق خواندم و تغییر رشته دادم و تلفیق این دو رشته دقیقاً همین کاری است که امروز انجام می‌دهم و در انجام شغلم با دو موضوع برنامه‌ریزی شهری و زمین و طراحی و تفسیر عکس‌های هوایی، طرح‌های تفصیلی، طرح‌های جامع، نحوه برنامه‌ریزی برای سرانه‌های مختلف کاربری‌های شهری و مدیریت زمین مواجه‌ایم و از دیگر سو آنچه اتفاق میفتد در بستر قانون و مقررات و یا تدوین آیین‌نامه و بخشنامه‌های مختلفی است که برای کل کشور ملاک عمل قرار می‌گیرد که برای توفیق در این‌کار، دانستن اطلاعاتی از این دو جنس حقوقی و شهر سازی ضروری است.
*به نظر شما مزایا و معایب منطقه ترشیز چیست؟
از چیزهایی که در کودکی از آن رنج می‌بردم این بود که استعدادها در منطقه ترشیز خیلی دیده نمی‌شوند و این در زمره معایب ترشیز است. به عبارتی حس خودباوری که در مناطق دیگر کشور وجود دارد و تلاش‌هایی که برای شکوفایی مناطق دیگر می‌شود، نمی‌دیدم، این مسئله نه‌تنها در بُعد فردی حتی در بعد اجتماعی هم دیده نمی‌شد، حتی در مقیاس خانوادگی هم این خودباوری کمتر به چشم می‌خورد و شاید دلیل اصلی این موضوع ساختار کشاورزی و اقتصاد مبتنی بر کشاورزی حاکم بر منطقه است. اگرچه اقتصاد مبتنی بر کشاورزی، اقتصادی پایدار و مولدی است که می‌تواند برای حذف بیکاری خیلی سازنده باشد، ولی در عین حال می‌تواند یک سبک مبتنی بر زندگی روزمره را در ذهن آدم‌ها پیاده کند و به همین دلیل خیلی کم جوان‌هایی می‌بینم که سودای پیشرفت به‌نوعی یا بیرون آمدن از پیله خودشان را داشته باشند. حالا اگر بخواهیم در بحث کلان مسئله را مطرح کنیم موضوعی که با توجه به جایگاه شغلی‌ام آن را مشاهده و لمس می‌کنم این است که منطقه ترشیز حتی از بودجه عمومی کشور هم سهم چندانی ندارد، یعنی ما نتوانستیم برای منطقه‌مان آنچه در سبد بودجه کشور برای ما در نظر گرفته شده را به سمت شهرمان جذب کنیم. البته منطقه ترشیز مزایایی هم دارد، طبیعتاً چیزی که برای من در خصوص مزایای منطقه ملموس هست و آن را مشاهده می‌کنم این است که حجم گردش مالی بسیار بالایی در منطقه ترشیز وجود دارد هرچند از آن چیزی عاید منطقه نمی‌شود و بسیاری از سرمایه‌گذاران سرمایه‌شان را از منطقه خارج کرده و در جاهای دیگر سرمایه‌گذاری می‌کنند. مثلاً اگر بخواهیم این مسئله را در زمینه مسکن در نظر بگیریم، خیلی از شهروندان منطقه ترشیز سرمایه‌شان را از منطقه برده‌اند و در شهرهای دیگر خانه و ملک خریده‌اند. این‌ها سرمایه راکدی هست که فقط باعث رونق بقیه شهرها می‌شود نه رونق منطقه خودمان، حال آن‌که بهترین کار این است این سرمایه‌ها را برای سرمایه‌گذاری در منطقه جذب کنیم. به‌عنوان‌مثال در منطقه کاشان آران و بیدگل و… یا در استان کرمان در منطقه گلگهر و سایر شهرستان‌های استان کرمان مشاهده می‌کنیم؛ اهالی منطقه نه‌تنها سرمایه‌های خودشان بلکه سرمایه‌های دیگر مناطق کشور را جذب منطقه خود کرده‌اند و این مسئله، رونق اقتصادی بسیار بالایی برای ساکنان آن مناطق به ارمغان آورده و اصلاً چیزی به نام بیکاری در آنجا وجود ندارد. به نظرم بزرگ‌ترین فرصت منطقه، همین سرمایه‌هایی هست که جذب نمی‌شود و همین مسئله خود به تهدید تبدیل می‌شود و نهایتاً منجر به مهاجرت می‌شود.
*با توجه به تخصص شغلی‌تان در حوزه مسکن، نظرتان به مسائل حوزه مسکن درمنطقه ترشیز چیست؟
وضعیت بسیار بغرنجی را در منطقه می‌دیدم که البته طی چند سال گذشته و به اشکال مختلف این موضوع را پیگیری کرده‌ام تا بالاخره به نقطه‌ای بتوانیم برسیم. خدا را شکر در سه سال گذشته این مسئله به شکل بسیار جدی از طرف وزارت راه و شهرسازی برای فاقدین مسکن واجد شرایط پیگیری و ضمن اقدام در سطح کشور، در منطقه ترشیز موضوع تأمین مسکن پیگیری و موفق عمل شد و طرح مسکن در حال حاضر نیز با شتاب ادامه دارد که به نوبه خودم از تمام عزیزانی که در پیشبرد این طرح مشارکت داشتند تشکر می‌کنم. به‌عنوان‌مثال طرح‌های الحاق اراضی به محدوده شهر کاشمر، خلیل‌آباد، بردسکن و کوهسرخ که مسیر قانونی خود را طی کرد، البته مشکلاتی به خاطر فعال بودن گسل در شهر بردسکن داریم که هنوز مرتفع نشده ولی این الحاقات تأثیر بسزایی بر بازار مسکن گذاشت و عملاً مسیر برای کسی که می‌خواست با اندوخته کم به مسکن دست پیدا کند، ایجاد شد. البته بزرگ‌ترین چالشی که در حوزه مسکن در منطقه ترشیز همین الان هم وجود دارد، موضوع دلالی مسکن و عدم نظارت بر آن است که البته دلایل مختلفی دارد زیرا عملاً قیمت‌هایی که به‌طور خاص در شهر کاشمر وجود دارد از منطق واقعی و عقلانی پیروی نمی‌کند.
البته در همین دو سه سال اخیر با واحدهای مسکونی که ساخته شده و طرح‌های مسکنی که در حال اجراست و متقاضیانی که بالاخره ساماندهی و وارد فضای ساخت می‌شوند تقریباً می‌توان گفت؛ در کاشمر به طور تقریبی برای۱۰هزار واحد مسکونی برنامه‌ریزی انجام و خیلی از واحدها هم ساخته شده، البته فرآیند آماده‌سازی اراضی مقداری زمان برده و آن‌هایی هم که به نتیجه نرسیده اراضی تخصیص داده شده که بعد از آماده‌سازی قرعه‌کشی شده و در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد.
*آینده مسکن را چگونه می‌بینید؟
قیمت مسکن، تابعی از همه پارامترهای مؤثر بر آن است و نمی‌شود از منظر عرضه و تقاضا به آن نگاه کرد. عملاً رشد جمعیت، اقتصاد، تورم، مدیریت تقاضا و غیره بر قیمت مسکن تأثیر می‌گذارند. ولی اقداماتی که در سطوح بالا برای مدیریت زمین و مسکن اتخاذ شده این است که خوشبختانه قوانین مختلف تصویب و ابلاغ و در مرحله اجرا قرار گرفته و این قوانین به اشکال مختلفی موضوع دلالی در بحث زمین و مسکن را با سامانه‌هایی مثل سامانه جامع املاک و اسکان و اتصال داده‌های شهروندان به پایگاه‌های مختلفی مثل پایگاه رفاه ایرانیان، ادارات ثبت‌اسناد و املاک و… کنترل می‌کند. به همین دلیل آینده مسکن در ترشیز اگر فرض را بر میزان تقاضا بگذاریم، فکر می‌کنم به‌اندازه کافی مسکن وجود داشته باشد. حالا اگر فرض را بر سرمایه‌گذاری در بخش مسکن ببینیم این امر بستگی دارد به حجم پول‌های سرگردانی که اقتصاد در بخش‌های دیگر جذب نمی‌کند و این پول‌های سرگردان طبیعتاً وارد فضای دلالی مسکن می‌شود و این خودش قیمت مسکن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. با فرض اینکه میزان عرضه و تقاضا بدون تاثیر سایر پارامترها تعیین کننده باشد، به‌اندازه کافی در منطقه مسکن وجود دارد.
البته شهر کاشمر پرجمعیت‌ترین شهر منطقه است ضمن اینکه در شهرهای کاشمر بردسکن، خلیل‌آباد و کوهسرخ اراضی خالی در داخل بافت شهری وجود دارد که ساخته نشده و عملاً اگر با استفاده از سیستم توسعه درون به مساله پرداخته شود و در اراضی فاقد مستحدثات ساختمان‌هایی احداث شود، کمک بسیار بیشتری به بحث حل مشکل مسکن و دسترسی شهروندان به این حق طبیعی و قانونی خواهد داشت و این مسئله نیازمند سازوکار جذب سرمایه‌های سرگردان و سرمایه‌گذاری در داخل شهر است.
* اگر جای مسئولین شهرستان بودید، برای توسعه منطقه چه می‌کردید؟
واقعیتش این است که شناسنامه یک شهر، سیما و منظر آن است که می‌تواند یک شهر را در نظر دیگران جذاب جلوه دهد لذا اگر من جای مسئولین شهرستان بودم، اولویت را زیباسازی شهر قرار می‌دادم. این زیباسازی با تکیه بر اقلیم محلی خیلی راحت و بی‌دردسر و با هزینه بسیار کم و با مشارکت شهروندان قابل‌اجراست زیرا وقتی در شهر به شهروند هویت دهیم او خودش را برای مشارکت در امور مسئول می‌داند. ما اول باید فضا را طوری آماده کنیم که دیگران وارد شهر شوند و بعد از جذب بصری شهر شدن و ورود آنها با سایر آیتم‌های فرهنگی یا محصولاتی که داریم بتوانی آنها را با سایرجذابیت‌ها و توانمندی‌های شهر آشنا کنیم.این موضوع می‌تواند بهترین راه برای خروج از بن‌بست باشد البته با شناختی که از شهرداران منطقه دارم و صحبت‌هایی که داشتیم این موضوع مورد تاکید ایشان نیز بوده است و سیمای شهری در سال‌های اخیر تغییرات ملموسی داشته ولی به نظر من هنوز کافی نیست.
*در مسیر کاری خود، با چه چالش‌هایی مواجه هستید؟
حوزه کاری من تماماً چالش است ولی در ذهنم هیچ‌وقت، مسئله حل نشدنی وجود نداشته است، زیرا باور دارم با تکیه بر وضع موجود و منابعی که در اختیار داریم باید بتوانیم وضعیت را مدیریت کنیم. اما چالش‌های حوزه مسکن بسیار زیاد است و عملاً تأثیر ناکارآمدی سایر بخش‌ها، اثر خود را بر مسکن می‌گذارد و ما ملزم به پاسخگویی هستیم. یکی از همین آیتم‌ها تورم است که بر بخش مسکن وارد شده و خود را به‌عنوان یک مشکل نشان می‌دهد در صورتی‌که متولی کاهش تورم و حفظ ارزش پول دستگاه دیگری است.
*آیا روزی خواهد رسید که در منطقه به‌عنوان مسئول حضورداشته باشید؟
حضور فقط داشتن مسولیت خاص در منطقه نیست من همین الان هم حضور دارم و همکاران و دوستان من که در منطقه مسئولیت دارند برای انجام امور با من در ابعاد مختلف در تماس هستند، زیرا اگر قرار باشد کاری برای شهرم انجام دهم همین الان بهتر می‌توانم انجام دهم. البته من مأمور دولت هستم و اگر مأموریتی محول شود اختیار دست خودم نیست که بخواهم بپذیرم یا نپذیریم. ولی ایمان دارم اگر قرار باشد برای منطقه کاری انجام دهم از همین مسیر فعلی انجام خواهم داد.
*اگر قرار باشد چیزی را تغییر دهید، چه چیزی را تغییر می‌دهید؟
من باور دارم تغییر همیشه خوب و سازنده است، اینکه ما بخواهیم صرفاً بر یک سیاق کاری پیش برویم، صحیح نیست زیرا همه‌چیز در جهان در حال تغییر است و ما باید با همین تغییر حرکت کنیم. اگر منظورتان در بحث شغلی در حوزه مسکن و زمین هست، معتقدم قوانین سختگیرانهتری برای جلوگیری از احتکار زمین باید تصویب شود تا زمین در راستای هدف واقعی خود که توسعه هست، مورد استفاده قرار بگیرد عملاً زمین یک کالایی نیست که برای گران‌تر شدن خریده و نگهداری شود تا شخصی سود کند. در واقع اگر ما اصالت را به زمین بدهیم و زمین را در جهت درست مصرف کنیم؛ طبیعتاً توسعه را به دنبال خواهد داشت.
*چه توصیه‌ای به افرادی که می‌خواهند به زندگی کارمندی تن دهند؛ دارید؟
بر اساس تجربیاتی که در طول این چند سال انجام کار اداری به دست آورده‌ام، توصیه می‌کنم اگر می‌خواهید؛ به مردم خدمت کنید وارد کار اداری شوید و اگر می‌خواهید به خودتان خدمت کنید، وارد این وادی نشوید. کار اداری حوزه عمومی و حقوق مردم است و اگر کسی واقعاً به این ایمان و باور برسد که می‌تواند قدمی برای مردم در هر جایگاهی که قرار دارد انجام دهد به نظر من باید وارد کار اداری شود البته اول باید تخصص لازم برای ورود به هر حرفه را کسب کند. اما اگر به دنبال منافعمان و صرفاً به دنبال جایی هستیم که یک آب باریکه حقوق داشته باشیم ورود به کار اداری آدرس غلطی هست و شما را به آرزوهای‌تان نخواهد رساند و به کشور نیز آسیب می‌رساند و من قویاً معتقدم در کار اداری یا در مسئولیت‌هایی که مرتبط با زندگی مردم هست؛ باید عاشق مردم بود.
* به‌عنوان آخرین سئوال چه صحبتی با همشهریان دارید؟
اولین چیزی که همیشه به ذهنم می‌رسد و وقتی به منطقه می‌آیم آن را می‌بینم این است که تک‌تک عزیزان را قلباً و با تمام وجودم دوست دارم. این مسئله شعار نیست، بلکه حسی است که از درونم نشأت می‌گیرد.
دوم اینکه از همه شهروندان منطقه ترشیز خواهش می‌کنم، فقط منتظر نباشند یکی بیاید و کاری انجام دهد. همین حالا خیلی از روستاها، توانمندی‌های خاص خود را دارند و می‌توانند با مشارکت اهالی پیشرفت قابل‌ملاحظه‌ای در بحث گردشگری و رونق اقتصادی ایجاد کنند. در منطقه استعداد وجود دارد به‌طوری‌که در بحث کشاورزی محصولات بسیار متنوع و خوبی وجود دارد که می‌توان با استفاده از سرمایه‌های سرگردان و سرمایه‌گذاری در بخش فرآوری این محصولات و عرضه آنها در بازارهای جهانی به توسعه، عمران و آبادانی روستاها کمک کرد. در واقع مردم با مشارکت حداقلی، می‌توانند فضای منطقه را مبتنی بر اقلیم تغییر دهند. هیچ نیرویی از بیرون برای اصلاح ما در مقیاس جهانی، محلی و منطقه‌ای آستین بالا نخواهد زد. زیرا توسعه از درون اتفاق می‌افتد، باور داشته باشیم منطقه ما می‌تواند خیلی پررنگ‌تر از این ظاهر شود و موفق‌تر عمل کند.
ما کوهسرخ زیبا، باغ شهر خلیل‌آباد، امامزادگان سیدحمزه و سیدمرتضی در کاشمر و تنوع بالای محصولات در بردسکن و محصولات استراتژیک پسته و زعفران (طلای سبز و سرخ) و حجم بالای پول سرگردان در منطقه داریم و همین‌ها کافی است تا آینده را به نفع منطقه تغییر دهیم.
و آخرین حرف اینکه یک شهر کوچک مقیاس نباید اینقدر درگیر سیاست باشد چون این درگیری‌ها نتیجه‌ای جز عدم توسعه ندارد.
