بیش از یک دهه است که بچه‌های شهرنشین کاشمر نه‌تنها برف ندیده‌اند که اگر از کودکان سه یا چهارساله بپرسی برف چیست؟ نتوانند پاسخ سؤالت را بدهند! بخواهم برگردم به 35 سال قبل؛ آن روز صبح همان‌طور که در رختخواب غلت می‌زدم، صدای مامان یا بابا را می‌شنیدم که می‌گفتند؛ “بیا پشت پنجره برف ببین“ و دقایقی بعد از شنیدن این جمله، با لباس‌های گرم و کلاه و شال‌گردن و دستکش‌های نرم بافتنی، برف‌های سفید را لای دستکش‌های بافتنی گلوله و به این‌سو و آن‌سو پرتاب می‌کردم، میزان برف به‌اندازه‌ای بود که از بالای چکمه‌های سیاه‌رنگم که تا زانو می‌آمد وارد چکمه می‌شد. انگشتان به‌اندازه‌ای سرد می‌شد که برای گرم کردن خود را به بخاری نفتی می‌رساندم. لذتی که بسیاری از ما نیز هر زمستان به‌وقت کودکی چشیدیم. اما این روزها اگر این حرف را بخواهم به فرزندانم بزنم شاید رؤیایی بیش نباشد!
*حسرت روزهای برفی را می‌خورم
سال‌هاست شهر کاشمر به دلیل آنچه کارشناسان تغییر اقلیم می‌گویند در زمستان سفیدپوش نمی‌شود و خبر بارش این نعمت الهی را در شهرهای دیگر بیشتر از تلویزیون و رادیو می‌بینیم یا می‌شنویم.
هرچند همه عاشق برف هستند، اما این روزها هم هنوز احساس نکردیم که زمستان فرا رسیده درحالی‌که قدیم یک ماه مانده به زمستان شاهد بارش برف‌های سنگین بودیم.
بسیاری از جوانان این شهر از وقتی به دنیا آمده‌اند برفی که بشود با آن حتی یک آدم‌برفی کوچک درست کرد را ندیده‌اند. برخی فقط برای برف‌بازی با پدر و مادرشان به شهرستان کوهسرخ می‌روند!
*برف نیست
رئیس اداره هواشناسی کاشمر درباره علل این وقایع گفت: افزایش گازهای گلخانه‌ای در چند دهه اخیر باعث برهم خوردن تعادل اقلیمی کره زمین که به آن پدیده تغییر اقلیم می‌گویند، شده است.
علی اصغرزاده افزایش متوسط دمای کره زمین، افزایش پدیده‌های حدی اقلیمی مانند وقوع سیلاب‌های سهمگین، طوفان‌های مخرب، امواج گرمایی و وقوع سرماهای غیرطبیعی و ناگهانی، ریزش سنگین برف نابهنگام و خشک‌سالی‌های گسترده و… را از مهم‌ترین تبعات تغییر اقلیم دانست.
رئیس اداره هواشناسی کاشمر عنوان کرد: با نگاهی آماری به میکرو کلیما(ریز اقلیم) منطقه ترشیز به این درک خواهیم رسید که با توجه به افزایش متوسط دما و کاهش متوسط بارندگی تغییرات اقلیمی کاملاً مشهود به نظر می‌رسد.
وی اذعان کرد: اگرچه با توجه به تنوع اقلیمی منطقه ترشیز و توقعی که حداقل از منطقه سرد این اقلیم داشتیم که بارش‌های برف مانند سنوات قبل به میزان و پایداری بیشتری در زمستان که یکی از ویژگی نمادین اقلیم سرد محسوب می‌شود، باشد؛ اما سال‌هاست شاهد این واقعه نیستیم.
اصغرزاده وضعیت موجود را یکی از آشکارترین شاخص‌های گرم‌تر شدن منطقه دانست و گفت: براساس نظر و دیدگاه اقلیم‌شناسان شمار روزهای زمستانی که برای بارش برف مناسب هستند، با توجه به تغییر اقلیم کاهش‌یافته است، گاهی هم که شرایط مناسب وجود داشته باشد مقدار برفی که می‌بارد حتی می‌تواند بیشتر از قبل اما با ماندگاری کوتاه‌تر باشد.
وی اظهار کرد: به طور کلی گرم شدن اقلیم به‌تنهایی روی بارش برف تأثیر نمی‌گذارد، گاهی این امر می‌تواند روی شکل و اندازه دانه‌های برف نیز تأثیرگذار باشد.
این کارشناس هواشناسی همچنین اذعان کرد: دانه‌های برفی که در شرایط گرم‌تری شکل می‌گیرند ممکن است دوباره ذوب‌شده و یخ بزنند و با تکرار این پدیده در جو فرایند ساختار دانه‌های برف نیز تغییر کند، گرم‌تر شدن آن موجب می‌شود به‌صورت گلوله‌های کوچک به هم بچسبند.
وی گفت: این تغییرات ساختاری می‌تواند موجب شود دانه‌های برف به‌آسانی ذوب شوند و قطعات بزرگ پوشش برف ممکن است نسبت به حالت‌های قبلی که در شرایط سردتر وجود داشته‌اند، زودتر ناپدید شوند.
اصغرزاده افزود: تغییر اقلیم حتی در منطقه کوچکی مانند کاشمر نه‌تنها می‌تواند باعث کاهش طول دوره سرما و نزولات سرد مانند برف شود، بلکه بر روی ساختار و شکل برف تأثیر می‌گذارند.
وی خاطر نشان کرد؛ نباید از این موضوع غافل شد که تغییرات اقلیم موجب افزایش پدیده‌های حدی می‌شود و چه‌بسا زمانی مواجه با ریزش سنگین برف نیز در زمان کوتاه و نابهنگام در منطقه باشیم.
*بارش برف در کاشمر متأثر از جزیره حرارتی
در همین خصوص کارشناس منابع طبیعی و محیط‌زیست از آثار مهم گرمایش کره زمین و تغییر اقلیم در آینده را تغییر رژیم بارش برف از جمله برف‌های حداکثری برشمرد و خاطر نشان کرد: افزایش بارش‌های حدی و افزایش دما در اقلیم آینده با اثرات معکوس، مقدار بارش‌های برف را تحت تأثیر قرار می‌دهند و روند تغییر آن نیز در آینده مشخص نیست.
هادی معماریان بیان کرد: بر اساس نقشه‌های شاخص‌های حدی بارش، خراسان‌رضوی تغییرات بارشی فاحشی را به خصوص در ریزش‌های برفی در30 سال اخیر تجربه کرده و در آینده این تغییرات به علت گرمایش کره زمین و تغییر اقلیم دوچندان خواهد شد.
وی اذعان کرد: مطالعات تغییر اقلیم کاشمر نشان می‌دهد که مقدار بارش در فصل بهار، تابستان و پاییز در کل دوره زمانی و تمام سناریوهای انتشار کاهش می‌یابد، همچنین مقدار دمای متوسط نیز در تمامی سناریوهای انتشار تغییر اقلیم تا سال2100 دارای روند افزایشی بوده و دمای کمینه یا حداقل که تأثیر زیادی بر فرآیند تشکیل برف دارد، در کلیه بازه‌های زمانی آینده دچار افزایش خواهد شد.
وی ادامه داد: جزیره حرارتی نیز عامل کم شدن بارش برف در شهرهاي صنعتي مثل اراک، تهران، مشهد، اصفهان و ديگر شهرهاي بزرگ است.
معماریان تصریح کرد: بارش برف در مناطق شهری مانند کاشمر می‌تواند تا حدودی متأثر از جزیره حرارتی شهر باشد.
***
سال‌هاست در شهر من از تصویر خندان کودکان در فضای برفی بیرون از خانه‌ها و گرفتن عکس کنار آدم‌برفی‌های خودساخته خبری نیست، می‌خوابیدیم روی برف‌ها و یا گلوله‌های برفی را برای یک نبرد سهمگین آماده می‌کردیم. همه ما حالا در دوره جوانی، میان‌سالی یا سالمندی هستیم و با بارش برف خاطرات زیادی داریم. شب‌هایی که بلندتر می‌شد و بارش برف هم جمع خانواده‌ها را گرم‌تر می‌کرد. سرخوردن روی برف، درست کردن آدم‌برفی و برف‌بازی سرگرمی‌هایی بودند که کلی در حال و حوصله ما تأثیر می‌گذاشت و شادی را برای هر خانواده‌ای به ارمغان می‌آورد اما این روزها فقط به‌مرور خاطرات و دیدن عکس‌های آن زمان دل‌خوش کرده‌ایم.
