چند روزی از ماجرای وقوع سیل در مشهد و تعدادی از شهرهای خراسان‌رضوی و وارد آمدن خسارت مالی و جانی به مردم گذشته است و چه بسیار حرف و حدیث‌هایی در خصوص ساخت و سازهای انجام شده در مسیر سیلاب شنیدیم و آه از نهادمان برآمده که چرا پیش از انجام ساخت و سازها، جوانب ایمنی در نظر گرفته نشده است. لذا وقتی در مراسم کلنگ‌زنی سایت ۱۸۸هکتاری نهضت ملی مسکن نماینده مردم منطقه ترشیز در مجلس شورای‌اسلامی به صراحت اعلام کرد: “بخشی از سایت نهضت ملی مسکن شهر کاشمر در مسیر سیلاب قرار دارد که باید تدابیر لازم اتخاذ شود“، ناخودآگاه یاد سیل مشهد افتادیم و جان باختن تعدادی از شهروندان مشهدی و خسارت خودروهای مردم و… . لذا بهتر آن دیدیم به منظور پرهیز از بروز مشکلات احتمالی ناشی از نیندیشیدن تدابیر لازم، به موضوع وضعیت کاشمر در برابر سیلاب، نگاهی مصلحانه داشته باشیم.
بسیاری از مسئولان؛ قانون مدیریت بحران را مطالعه نکرده‌اند
یک کارشناس ارشد مخاطرات محیطی در خصوص وضعیت کاشمر در زمینه مدیریت بحران از جمله مواجهه با سیلاب گفت: گرچه سیلاب یکی از مخاطرات طبیعی شناخته می‌شود ولی در تقسیم‌بندی‌های جدید دیگر نمی‌توان گفت سیلاب منشاء طبیعی دارد، بلکه ترکیبی از طبیعت و انسان در بروز آن دخیل است.
“احمد رضاپور“ با بیان اینکه دخالت‌های انسانی موجب وقوع سیلاب و بروز خسارت‌ها و تلفات می‌شود، اظهار کرد: وقتی در مدت 30 دقیقه، 40 میلیمتر بارش داشته باشیم، از بارندگی‌های سیل اسا و سریع سیلاب‌ها رقم می‌خورند.
این کارشناس ارشد مخاطرات محیطی در خصوص علل وقوع سیلاب گفت: علت عمده وقوع سیلاب، تغییر کاربری غیراصولی و بی‌رویه اراضی و توسعه بی‌رویه شهرها و روستاهاست که با موضوع توسعه پایدار در تضاد است.
رضاپور با بیان اینکه هرچه ضریب نفوذپذیری آب را کاهش دهیم باید توقع سیلاب‌های مخرب را داشته باشیم؛ گفت: عدم توجه به حریم رودخانه‌ها و مسیل‌ها، دلیل دیگر وقوع سیلاب است.
وی تخریب پوشش گیاهی را یکی دیگر از دلایل ایجاد سیلاب در کاشمر دانست و گفت: حتی در برخی روستاها، بندهای خاکی بدون مطالعه و بدون نظارت دستگاه‌های متولی توسط مردم ایجاد و ابگیری می‌شود که خود موجب بروز سیلاب می‌شود.
رضاپور به وضعیت سیلاب اشاره کرد و گفت: در کاشمر دو مسیل غربی ـ شرقی داریم که اگر به حریم و طول مسیر این دو رودخانه دقت شود، ساخت و سازهایی بر روی بستر رودخانه توسط مردم و ادارات صورت گرفته و به حریم رودخانه تجاوز شده است.
وی گفت: در کاشمر به دلیل شیب شمالی ـ جنوبی، عمده روان آب‌ها از شمال به جنوب شهر هدایت و موجب بروز حوادثی در این منطقه می‌شود.
رضاپور با بیان اینکه همیشه با بروز سیلاب، چند روستای مغان، اسحاق‌آباد و رزق‌آباد دچار آب گرفتگی می‌شوند، اظهار کرد: ساخت و سازهای انجام شده و نفوذپذیری کم خاک، موجب حرکت روان‌تر و سریع‌تر سیلاب به سمت جنوب شهر می‌شود و از سویی ساخت و سازهای این مناطق چون از کیفیت لازم برخوردار نیستند، عمدتاً دچار آبگرفتگی و مشکلات جدی می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه متاسفانه هیچ آمادگی برای مواجهه با این سیلاب‌ها نداریم، گفت: ما در بحران‌ها با مشکل انکار روبرو هستیم، لذا بحران‌هایی که از قبل قابل پیش‌بینی هستند و امکان دارد به وجود بیایند را خیلی قبول نداریم.
رضاپور با اشاره به اینکه آتش‌نشانی کاشمر در سیلاب اخیر بیش از 360 مورد عملیات رفع آبگرفتگی منازل در شهر انجام داده است، گفت: وقتی بارها هواشناسی هشدار وقوع سیلاب داده و این موضوع قابل پیش‌بینی بود، نباید این اتفاقات می‌افتاد. در واقع اگر مسئولان و مردم بحران را انکار نکرده و اقدامات حفاظتی و پیشگیرانه را انجام می‌دادند، دچار خسارت نمی‌شدیم.
این کارشناس ارشد مخاطرات محیطی افزود: در سیلاب مجبوریم برخی منازل آسیب دیده را اسکان اضطراری دهیم، اما به معنای واقعی سوله بحران مناسب در شهرستان نداریم.
رضاپور همچنین از کمبود تجهیزات و امکانات در شهرستان خبر داد و گفت: گرچه تعداد ماشین‌آلات مورد نیاز بسیار محدود هستند، اما صرفاً وجود ماشین‌آلات و تجهیزات کار را حل نمی‌کند، اینکه کجا آب را تخلیه کنیم تا بر نگردد موضوع مهمی است که باید به آن توجه شود.
وی در ادامه از خلاء آموزشی که مدیران هم درگیر آن هستند خبر داد و گفت: گاها تجهیزات است اما آموزش استفاده از آن را فرا نگرفته‌ایم، به طوری‌که در برخی مانورها فرد مسئول طریقه استفاده از آن دستگاه را نمی‌داند.
این کارشناس ارشد مخاطرات محیطی خاطر نشان کرد: به جرأت می‌توان گفت بسیاری از مسئولان قانون مدیریت بحران را هنوز مطالعه نکرده و نمی‌توانند بگویند شرح وظایف‌شان در کدام ماده قانونی آمده است.
وی اظهارکرد: به دلیل مداوم نبودن مانور و تمرین، حتی اگر پروتکل هم وجود داشته باشد زمان حادثه طبق آن عمل نمی‌شود و اقدامات کاملاً سلیقه‌ای و لحظه‌ای صورت می‌گیرد.
رضاپور با اشاره به اینکه بیان موارد فوق، به معنای مخالفت با سیاست‌های دولت و نظام نیست، اظهار کرد: متاسفانه در کشور مدیران را فقط براساس عملکرد عمرانی ارزیابی می‌کنند به طوری که اگر مدیری توانست چند ساختمان و پایگاه بسازد، موفق خواهد بود اما اگر آموزش داد و زیرساختی به مسائل ورود کرد و به سمت توانمندسازی رفت که اثرات ان تا چند سال بعد دیده نمی‌شود، هیچ اهمیتی ندارد و موفق نیست.
وی با بیان اینکه کسی مخالف خانه‌دار شدن مردم نیست اما جان آنها اهمیت بیشتری دارد، تصریح کرد: سیاست‌های غلط مسئولان غیر بومی موجب بروز مشکلات و معضلاتی در جانمایی مسکن و همچنین بروز بحران‌ها شده است.
مدیریت بحران، پشت میزی نیست
رئیس اداره آتش‌نشانی کاشمر هم با بیان اینکه حجم بارش‌های کاشمر با 41.7 میلیمتر بیشتر از مرکز استان بود، افزود: موقعیت جغرافیایی و وضعیت سازهای شهر و مبلمان شهرها در بروز سیلاب‌ها و خسارت‌هایی که بر جای می‌گذارد، بسیار تاثیرگذار است.
امیر نژادرحیم اظهار کرد: گرچه در بارش‌های اخیر بعد از چند دقیقه هیچ آبی در معابر نبوده و همه به سمت جنوب شهر و وارد مسیل‌ها شد، اما بافت جنوبی درگیر آب گرفتگی‌های شدیدی گردید.
وی با بیان اینکه چالش‌های ما در شهر بعد از باران‌های چند دقیقه‌ای است، گفت: گرچه ساعت 13:45 دقیقه باران شروع شد و تا 14:15 دقیقه طول کشید، اما تا سه صبح روز بعد درگیر آبکشی منازل مسکونی بودیم.
نژادرحیم با بیان اینکه بافت فرسوده 40 درصد شهر را فرا گرفته است، افزود: مالکین بافت‌های فرسوده، تمایلی به نوسازی املاک خود ندارند، از سویی توسعه شهری و ساخت و سازهای صورت گرفته موجب شده سیلابی که در گذشته به راحتی در بیابان پخش می‌شده اکنون به سمت معابر و منازل مسکونی هدایت شود.
رئیس اداره آتش‌نشانی کاشمر عنوان کرد: برخی مواقع جانمایی‌ها را در مسیر سیلاب انجام می‌دهیم که این مناطق به کانون خطر تبدیل می‌شود، مانند یکی از فازهای نهضت ملی مسکن که بخشی از آن بر اساس آنچه اعلام شده در مسیر سیلاب قرار دارد.
وی همچنین تصریح کرد: زمانی که دیوار ساحلی بلوار امیرکبیر احداث شد تمامی این منطقه بیابان بود، اما اکنون شاهد ساخت و سازهای بسیاری در این منطقه هستیم، بخشی از دیوار هم تخریب شده که حادثه آفرین است.
نژادرحیم به وضعیت منطقه حسین‌آباد هم اشاره کرد و گفت: با روند فعلی ساخت در این منطقه مشکلات جدی داریم، تمامی مسیل‌ها با نخاله مسدود شده و سازه‌ها همه ناپایدار هستند، تمامی مصالح و نوع ساخت و ساز به کار رفته غیراستاندارد و در برابر سیلاب ناپایدارند.
وی با اشاره به اینکه باید تدابیر جدی برای بخش‌هایی از نهضت ملی مسکن که در مسیر سیلاب قرار دارند اندیشیده شود، اذعان کرد: به کار گیری افراد غیرمرتبط در جایگاه‌های مدیریتی باعث می‌شود آنان در بحران‌ها مدیریت صحیح نداشته باشند.
نژادرحیم در ادامه با اشاره به اینکه در باران اخیر بلوک زایمانی شهرستان دچار بحران و آبگرفتگی شد و همان زمان به چند مادر باردار بلافاصله امدادرسانی صورت گرفت، افزود: بارندگی‌های این چنینی نشان می‌دهد برخی اماکن ما که باید از هر نظر امن باشند، چه وضعیتی دارند.
سخن پایانی
بدیهی است؛ آوای‌کاشمر مصلحانه و منصفانه نسبت به بررسی وضعیت شهر کاشمر در سیلاب اخیر و مشکلات و بحران‌هایی که در زمان مدیریت بحران با آنها مواجه بودیم، پرداخته است. این کار به معنای نادیده گرفتن تلاش مسئولان و دست‌اندرکاران اداره امور شهر در پی بارش‌های شدید و وقوع سیلاب در شهر و آبگرفتگی منازل و… نیست، بلکه ما برآنیم که به جای انکار بحران‌ها، کاری کنیم تا مسئولان علاج واقعه را قبل از وقوع داشته باشند و تا حد امکان از بروز حوادث احتمالی و خسارت‌های مالی و جانی جلوگیری نمایند.
