به گزارش صدای خاوران- یکی از ویژگی‌های دین اسلام اعتدال و میانهروی است. قرآن‌کریم در سوره بقره آیه 143 امت اسلام را امت وسط می‌نامد و کذالک جعلناکُم امه وسطاً؛ اسلام در همه امور به‌اعتدال سفارش می‌کند و در هرکاری و هر خصلتی افراط و تفریط را امری ناپسند می‌شمارد و روحیه میانهروی را می‌ستاید. در مسائل اجتماعی و سیاسی هم تندروی و هم کُندروی، بازتاب‌های منفی به همراه دارد و گاهی مشکل‌ساز می‌شود. امام‌علی(ع) می‌فرمایند: جاهل را نمی‌بینی مگر این‌که اهل افراط و تفریط می‌باشد و این افراد عموماً دست‌خوش نوعی عدم تعادل و توازن هستند و ناتوانی عقل سبب افراط و تفریط می‌شود.
امام‌علی(ع) می‌فرمایند: عاقل کسی است که هر کاری را به‌وقت و در جای خود انجام می‌دهد و جاهل کسی است که ضد این عمل می‌کند. یک انسان هم می‌تواند مرد دین باشد و هم مرد آخرت و هم مرد دنیا و در عین اجتماعی بودن به جنبه‌های معنوی خود نیز توجه کند و هر دو را مکمل یکدیگر قرار دهد.
با اعتدال علم و دین و دنیا و آخرت و ماده و معنا همه در حدود صحیح با هم سازگارند و هیچ‌گونه تضادی میان آنها نیست.
پیامبر(ص) تأکید فراوان داشتند که امتش از او پیروی کنند و در زندگی میانه‌رو باشند. از این‌رو فرمودند: یا ایها الناس علیکم بالقصد، علیکم بالقصد، علیکم بالقصد. بر شما باد به میانهروی بر شما باد به میانهروی بر شما باد به میانهروی…
هنگامی که اعتدال و میانهروی در نفس کسی شکل گرفت و در شاکله وجودی انسان نهادینه شد، در همه امور زندگی این رویه را حفظ خواهد کرد و به افراط و تفریط دچار نمی‌گردد.
اندازه نگه‌دار که اندازه نکوست
هم لایق دشمن است و هم لایق دوست
اعتدال نشانه خردمندی و افراط و تفریط، نشان‌دهنده جهل و نادانی است و ریشه در ناآگاهی انسان‌ها دارد. انسانی که میانه‌رو باشد، امور زندگی بر او سهل خواهد شد و موردتوجه و رحمت خداوند قرار می‌گیرد.
ابعاد اعتدال
1ـ اعتدال در عبادت
با آن‌که عبادت فلسفه خلقت معرفی شده، ولی اگر در مسیر افراط و تفریط قرار گیرد، زیان‌بار خواهد بود. گروهی در مسئله عبادت جانب افراط را گرفته و همه‌چیز را در عبادت می‌دانند که معمولاً افراط این دسته به خوارج و داعش ختم می‌شود.
و گروهی جانب تفریط را برگزیده و به عبادت کاری ندارند و می‌گویند عبادت مال افراد بیکار است و می‌گویند عبادت به‌جز خدمت خلق نیست؟! و گاهی بعضی افراد پولدار می‌گویند ما به‌جای عبادت و نماز، انفاق می‌کنیم و…
2ـ اعتدال در اقتصاد
یکی از ابعاد تعادل در مخارج زندگی است که موجب می‌شود بسیاری از مشکلات ساختگی مردم برطرف شود. پیامبر(ص) می‌فرمودند: میانهروی در خرج کردن، نیمی از زندگی است. و روایت است کسی که میانهروی کند؛ خداوند بینیازش میسازد و کسی که در مصرف زیادهروی کند خداوند تهی دستش میگرداند.
امام باقر(ع) میفرماید: مردی که در زندگیاش میانهروی نداشته باشد، خیری نیست و میفرماید کسی که وسعت مالی دارد و بر خانوادهاش سخت می‌گیرد از ما نیست.
3ـ اعتدال در سخن گفتن
هم پرحرفی ناپسند است و هم دم فرو بستن و با کسی سخن نگفتن. سخن، وسیله و ابزار اندیشه و نمودار شخصیت فرهنگی انسان است اما همین سخن گفتن می‌تواند آتشافروز و عامل فتنه و گناه باشد و هم می‌تواند حکیمانه و سودمند باشد؛ بنابراین سخن باید عاقلانه، حکیمانه، سنجیده و دور از افراط و تفریط باشد تا انسان در گرداب زیانهای اخلاقی و اجتماعی گفتار فرو نیفتد.
4ـ اعتدال در خوراک
نه چندان بخور کز دهانت برآید
نه چندان که از ضعف جانت درآید
اسلام، زیادهروی در خوراک و نیز کوتاهی در آن را نکوهش کرده و امام‌علی(ع) میفرماید؛ در حالیکه میل به غذا داری غذا بخور و در حالی که سیر نشدی از غذا دست بکش و هم‌چنین فرمود: هرکس که در خوراکش تعادل داشته باشد، بدن و فکرش سالم خواهد بود.
5ـ اعتدال در دنیاطلبی
اسلام، نه دنیاگرایی صرف را سفارش می‌کند و نه آخرتگرایی مطلق را. بلکه پیروان خویش را به‌اعتدال و بهرهمندی متوازن فرمان داده است.
امام صادق (ع) میفرماید: «راس کل خطیئه حب الدنیا»، محبت شدید به دنیا منشاء هم گناهان است.
و هم‌چنین فرمود: «لیس منا من ترک دنیاه لاخره و لا آخرته لدنیا» کسی که دنیای خود را به خاطر آخرت ترک کند از ما نیست و آن‌که آخرت خود را برای دنیا نادیده بگیرد با ما وابستگی ندارد. هم دلبستگی زیاد به دنیا مذمت شده و هم ترک دنیا و ریاضت و بی‌اعتنایی به حقوق خانواده ناپسند است.
6ـ اعتدال در رفتار و دوستی
در رفتار با دیگران هم محبت افراطی و دوستی شدید نامطلوب است و هم بیمهری و سردمزاجی با دیگران
امام‌علی (ع) میفرماید: در دوستی با دوست خود میانه‌رو باش، شاید روزی دشمنت گردد (و رازهایت را فاش سازد) و در دشمنی هم نباید به افراط کشیده شود زیرا ممکن است؛ دشمن روزی دوست شود.
اندازه نگه‌دار که اندازه نکوست
هم لایق دشمن است و هم لایق دوست
7 ـ اعتدال در کار و کوشش
امام صادق می‌فرمایند: از افراط در کار و تلاش زیاد بر حذر باش، هم‌چنین از کسالت و مسامحه‌کاری و تنبلی در کارها به‌شدت خودداری کن، زیرا افراط و تفریط کلید همه بدیها و بدبختیهاست. آن‌که تنبل و مسامحه‌کار است، نمیتواند حق کار را ادا کند و افراطکار و تندرو نمیتواند در مرز حق و مصلحت توقف کند و هم‌چنین است؛ تعادل در کسب‌وکار، تعادل در غرایض و تعادل در بخشش و تعادل در خواب و استراحت.
