تکنولوژی‌های دهه‌های اخیر باعث شده تا از پیشینه بعضی کارها و سابقه برخی مشاغل، نسل جدید بی‌خبر باشند؛ افرادی با برخی مشاغل خاص در جامعه نقش‌آفرینی داشته‌اند که امروز آنها را فراموش کرده‌ایم، یکی از این مشاغل قدیمی که تخصص خاصی نیاز داشته “اپراتوری سینما” بود تا به خوبی امکان نمایش فیلم برای مخاطبین در سینما فراهم شود، ولی هم‌اکنون ما در قاب تلویزیون و یا تصاویر گوشی تلفن همراه خود در یک فلش سه یا پنج گرمی تصاویر زیبا، بروز و واضح را تماشا می‌کنیم، ولی باید بدانیم خلق این تصاویر توسط ادیسون انجام گرفت، زمانی که دستگاه کینوتوسکوپ را اختراع کرد تا تصاویر متعدد را به نحوی پی‌در‌پی و سریع نشان دهد و آن را به‌صورت یک شی جنبنده در بیاورد، این کشف انقلابی در جهان هنر نو ایجاد کرد و تاکنون میلیون‌ها انسان را مجذوب خود ساخته است. به‌طوری‌که پس از گذشت اندک زمانی از مهم‌ترین هنرهای عصر قلمداد شد و هنر هفتم نام گرفت. این هنر در کشورمان نیز مانند دیگر پدیده‌های نوین از اروپا به ایران آمد و آن‌هم در سفر مظفرالدین‌شاه به فرنگ در سال ۱۲۷۹هـ.ش (۱۳۱۸هـ .ق) و همین موجب آشنایی با این وسیله سرگرمی در محل آب‌های گرم معدنی کنترکسویل فرانسه گشت که یک نفر آن را خرید و به ایران آورد.
در شهر کاشمر پس از گذشت سال‌ها در سال 1338 همچون برخی شهرهای دیگر؛ سینما راه‌اندازی شد و امکان نمایش تصاویر جادویی بر روی پرده سینما برای مخاطبین در این شهر فراهم گردید.
بد نیست بدانید در آن سال فردی ارمنی به نام “آساتور” با آوردن دستگاه آپارات 16 میلی‌متری به کاشمر، اولین سینما را در چهارراه شهید ترابی فعلی راه‌اندازی کرد.
آن زمان برای نمایش فیلم در سالن سینما، افرادی با مسئولیت کاری مشخص حضور داشتند همچون بلیط فروش، کنترلچی و آپارتچی، شخصی که در سالن سینما مسئولیت تخصص‌تری داشت، آپاراتچی سینما بود.
“آوای‌کاشمر” در این شماره با آپارتچی قدیمی اولین سینمای کاشمر “عباس خالق‌زاده” به گفتگو نشسته است. او یکی از این کاشمری‌هایی است با راه‌اندازی سینما در کاشمر؛ خود نیز مخاطب خاص سینما در آن زمان بوده و پس از مدت کوتاهی توانست سمت اپراتوری سینمای کاشمر را به دست گیرد، تا جوانان و مردم در سال هایی که از وجود تلویزیون بی‌بهره بودند، با تماشای فیلم در سینما بخشی از اوقات فراغت خود را سپری کنند.
این اپراتور قدیمی سینما در کاشمر گفت: در سال 1338برای اولین بار سینما در کاشمر راه‌اندازی شد. به قدری استقبال از آن زیاد بود که دست‌اندرکاران امر، مجبور شدند یک انبار، پشت شبکه بهداشت فعلی اجاره کرده و در آنجا سینما را راه‌اندازی کنند.
عباس خالق‌زاده که اینک 81 سال دارد، در زمره سرمایه‌های تجربی شهرمان است که ما ساعتی پای صحبتش نشستیم، او گفت: آن زمان که سینما در کاشمر راه‌اندازی شد؛ شاگرد دوچرخه‌سازی بودم. و البته در کنار دوچرخه‌سازی، تعمیرات رادیو را هم یاد گرفتم.
وی گفت: حدود یک‌سال از راه‌اندازی سینما در کاشمر می‌گذشت، دستگاه آپارات سینما خراب شد و آقای آساتور هم از کاشمر رفت و سینمای کاشمر تعطیل شد، در آن زمان مرحوم حسن زوار، پولی به این افراد داد تا سینمای اصلی را راه‌اندازی کنند، اما محقق نشد.
وی افزود: تعمیر رادیوی آقای زوار به دست من، زمینه راهیابی به حوزه آپارات سینما شد، مرحوم حاج حسن زوار رادیویی داشت که پارازیت می‌داد و من توانستم پارازیت آن را برطرف کنم و این اقدام برای ایشان مفید بود، روزی حاج‌آقای زوار آمدند و از من خواستند آپارات سینما را باز کنم تا محل سینما را که آن روزها تماشاچی نداشت تخلیه کنند و من هم انجام دادم.
وی ادامه داد: در آن زمان سه رقم آپارات سینما بود یکی سوپر هشت خانگی، 16 میلی‌متری نیمه‌حرفه‌ای و 35 میلی‌متری حرفه‌ای که اپارات اولین سینمای کاشمر 16 میلی‌متری بود، وقتی من برای باز کردن اپاراتور سینما رفتم درصورتی‌که هیچ آشنایی با کارکرد این دستگاه نداشتم، برای امتحان فیلمی گذاشتم و کار کردم و دیدم تصویر دارد ولی عیبش این بود که صدا نداشت و صدای آمپلی‌فایر آن خراب بود که با یک ضبط جداگانه توانستم صوت آن فیلم را نیز روبراه کنم، پس از انجام این‌کار آقای زوار پیشنهاد دادند سینما را فعال کنم، من موافقت کردم و پای من به اپراتوری سینما باز شد.
وی با بیان این‌که در آن زمان استفاده از فکر جوان‌ها مورد توجه بود، گفت: سینمای جدید شهر کاشمر در سال 1340 در کوچه امام چهار فعلی راه‌اندازی شد. در آن زمان نصب دستگاه آپارات “آاِگ” را که مرحوم زوار خریداری کرده بود به من سپرد و من هم طی یک هفته با فکر و توانایی خودم، بدون این‌که از کسی یاد گرفته باشم، دستگاه را راه‌اندازی و با یک فیلم کارتونی آن را آزمایش کردم.
خالق‌زاده گفت: آن زمان برای دریافت فیلم جهت نمایش در سینما با مشکل مواجه شدیم و به ما فیلم نمی‌دادند. البته در ابتدا مرا به‌عنوان اپراتور قبول نداشتند؛ چون در تمامی کشور مسئولین سینما و اپراتورها ارمنی بودند و کسی به‌جز خودشان این مسئولیت را نداشت، با این حال به‌عنوان نماینده کاشمر به مشهد رفتم و در مشهد مرا راهنمایی کردند که باید از “سینما شهرزاد” تهران فیلم بگیرم و البته تهران گفته بودند آپاراتچی باید شخصاً حضور داشته باشد تا از او امتحان بگیریم؛ لذا به تهران سفر کردم و در آنجا سوالاتی از من شد و همه متعجب بودند چگونه یک مسلمان، کار آپاراتچی سینما را انجام می‌دهد و در واقع آنها باور نداشتند که من خودم این‌کار را یاد گرفته و از کسی آموزش ندیده‌ام؛ من از آنها خواستم کارم را پای اپراتور ببینند تا بفهمند همه مسائل مربوط به کار را یاد دارم، آنها در ابتدا مخالفت کردند و می‌گفتند چون فیلم‌ها قیمتی است نمی‌توانیم، ولی من اصرار کردم تا این‌که موافقت کردند. در آنجا آقایی به نام مسرور آپارتچی سینما مرا مورد آزمایش قرار داد، از امتحان موفق بیرون آمدم به طوری که از آن زمان اطمینان‌شان را جلب کرده به طوری‌که هر وقت صوت سینما شهرزاد مشهد خراب می‌شد، می‌رفتم و آن را درست می‌کردم.
وی گفت: اولین فیلم به نمایش گذاشته شده در سینمای جدید شهر کاشمر “چک یک‌میلیون تومان” و بازیگر اصلی آن مجید محسنی بود.
پس از آن فیلم‌های خارجی و ایرانی به کاشمر ارسال می‌شد که شاهد استقبال خیلی خوبی بودیم چون جوانان امکانات تفریحی نداشتند به قدری شلوغ می‌شد که عده ای ایستاده فیلم‌ها را تماشا می‌کردند و هر سانس حدود 100 نفر تماشاچی حضور می‌یافتند.
وی با بیان این‌که در ایام هفته فقط یک سانس در شب فیلم به نمایش گذاشته می‌شد و در جمعه‌ها دو سانس نمایش فیلم داشتیم؛ تصریح کرد: فیلم‌ها پس از اکران در تهران و مشهد به کاشمر می‌آمد و هیچ وقت فیلم تکراری نداشتیم.
وی افزود: آن زمان قیمت بلیط سینما 5 ریالی، یک تومانی و دو تومانی بود که بلیط صندلی‌های جلو سالن 5 ریالی بود و لژها مربوط به بلیطهای 2 تومانی.
خالق‌زاده با بیان این‌که حتی از روستاها هم به سینما می‌آمدند؛ گفت: اغلب آنها با دوچرخه برای دیدن فیلم می‌آمدند به گونه‌ای که داخل کوچه سینما پر از دوچرخه می‌شد، اما با آمدن تلویزیون رفته‌رفته سینما کم رنگ‌تر شد ولی باز هم علاقه‌مندان به سینما هم‌چنان از نمایش فیلم‌ها در سینما استقبال می‌کردند.
وی با بیان این‌که امروز، نمایش فیلم خیلی راحت‌تر شده و با یک فلش چند گرمی چندین فیلم قابل نمایش است؛ تصریح کرد: در آن زمان یک فیلم دو ساعتی 12 حلقه داشت و در سه جعبه 60 سانتی جدا گذاشته می‌شد که برای بردن به اتاق آپارات هر حلقه را جداگانه بالا می‌آوردند.
خالق‌زاده افزود: در نگهداری این فیلم‌ها نیز می‌بایست دقت می‌کردیم، حتی روی حلقه‌های فیلم تعداد چسب‌ها معلوم بود و اگر موقع برگشت این چسب‌ها اضافه می‌شد باید جریمه می‌دادیم.
وی که 15 سال در این شغل مشغول به کار بوده اما نتوانسته از سابقه بیمه برخوردار باشد؛ اظهارداشت: سربازی خود را نیز به‌عنوان اپراتور در سینما به پایان رساندم؛ و پس از انقلاب با راه‌اندازی سینما در سالن شهرداری توسط هلال‌احمر به یک‌نفر که از تربت حیدریه معرفی شده بود آموزش‌های لازم را دادم و دیگر کار اپراتوری انجام ندادم.
وی با بیان این‌که همزمان با اشتغال در سینما به عنوان آپاراتچی مغازه سیم‌پیچی نیز داشتم؛ گفت: در جوانی تمامی فعالیت‌های اپراتوری سینما، رادیوسازی، تعمیر موتورسیکلت، تعمیر چاه موتور دیزل آب کشاورزی و سیم‌کشی الکتروموتور را به‌صورت تجربی یاد گرفتم.
خالق‌زاده ادامه داد: اگرچه پس از تحویل اپراتور به نیروی هلال‌احمر عملاً اپراتوری را کنار گذاشتم، ولی کارهای تعمیراتی آپارات در شهرهای کاشمر، تربتحیدریه، سرخس، تربت‌جام را انجام می‌دادم.
وی با اعلام این‌که در گذشته در مشهد 18سینما فعال بود و الان تعداد سینماها به چهار سینما رسیده است؛ گفت: در آن زمان فیلم‌ها بدون سانسور به نمایش در می‌آمد و استقبال از سینما زیاد بود ولی اول انقلاب با سانسور فیلم‌ها شاهد کاهش تماشاچی بودیم هرچند طی دهه‌های اخیر با تولید فیلم‌های با کیفیت و متناسب با مسائل موردنیاز جوانان اوضاع فیلم‌سازی تغییر کرده است.
وی با بیان این‌که کاشمر از گذشته سینما داشته و طی چند سال اخیر دوباره توسط شهرداری کاشمر راه‌اندازی شده، گفت: همین‌جا از همت شهردار برای راه‌اندازی سینما تشکر می‌کنم، همه ما با راه‌اندازی دوباره سینما در کاشمر شاهد حضور خوب مردم بودیم و این نیاز جامعه است؛ جوانان ما به دلیل بیکاری و پایین بودن درآمد و نبود امکانات تفریحی نیاز به سینما برای سپری کردن بخشی از اوقات فراغت خود دارند و امید دارم پس از رفع بحران کرونا بار دیگر شاهد بازگشایی سینمای شهرستان باشیم.
